فرهنگ مفاهیم فلسفی (ت) تضاد (۵)

 

 

پروفسور گونتر کروبر

برگردان

شین میم شین

 

۱

تضاد درطبیعتفلسفه

 

·    در طبیعتفلسفه ایتالیا، درقرن شانزدهم میلادی، به پیروی از اندیشه های هراکلیت و امپدوکلس راجع به تأثیر متقابل اجسام بر یکدیگر و تقابل واقعی و «مبارزه» لاینقطع، اضداد زیرین از سوی فراکاسترو، کاردانوس، تلستوس و غیره مطرح می گردند:

 

۱

·    انبساط ـ انقباض

 

۲

·    ترقیق ـ تغلیظ

 

 

۳

·    جاذبه ـ دافعه

 

۴

·    علاقه ـ نفرت

 

۵

·    گرما ـ سرما

·    و غیره. 

 

۲

ضاد در فلسفه کوزانوس

 

نیکولاس کوزانوس

(۱۴۰۱ ـ ۱۴۶۴) 

فیلسوف

 تئولوگ

ریاضی دان

کاردینال

از نخستین هومانیست های آلمانی

 در دوره گذار از قرون وسطای واپسین به عصر جدید آغازین.

 

۱

·    در آموزه (تعلیمات)معروف به انحلال اضداد کوزانوس،  اندیشه های نوبم زیر، برای اولین بار، مورد بررسی فلسفی قرار می گیرند و نشانگر تضادمندی همه چیزها محسوب می شوند:

 

الف

·    حرکت و سکون

 

ب

·    «شدن» و «فنا شدن»

 

پ

·    مقاومت و مبارزه   

 

۲

·    وحدت واقعی اضداد در طبیعت پذیرفته می شود و در مثال های زیرین نشان داده می شود:

 

الف

·    خط منحنی ـ خط مستقیم

ب

·     چند گوشه ـ  دایره

 

پ

·     نور ـ ظلمت

 

ت

·    گرما ـ سرما

 

۳

·    کوزانوس گذار فراتر رونده از توان تفکر بشری و فراتر رونده از «قانون تناقض ممنوع» اضداد «پایان مند» به «بی پایان» و وحدت نهائی آنها را موازی با وحدت همه اضداد در ذات حق (مطلق) تلقی می کند.

 

۴

·    به نظر او در ذات حق،  کلیه اضداد بر هم انطباق می یابند و منحل می شوند.

 

(با اندیشه خالی از تضاد بودن ذات حق 

در فلسفه سعدی هم مواجه می شویم:

 

بوستان

بری ذاتش از تهمت ضد و جنس

غنی ملکش از طاعت جن و انس

معنی تحت اللفظی:

در ذات خدا از تضاد و ماده اثری نیست

و

در ملک خدا همه از اجنه تا بشر مشغول اطاعتند.

مترجم.)

 

۵

·    تعریف کوزانوس از انطباق اضداد، بدین طریق، ماهیتا در راستای آشتی اضداد واقعی جهان در ذات حق است و لذا حاوی ناپیگیری های تئولوژیکی ـ عرفانی است.

 

۶

·    اما علیرغم آن، برای اولین بار در تفکر فلسفی عصر جدید، دیالک تیک واقعی چیزها و تضادمندی واقعی آنها مطرح می شود.   

 

ادامه دارد.