شین میم شین
باب دوم
در احسان
حکایت سوم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۶۶)
بخش دوم
۱
تو با خلق سهلی کن، ای نیکبخت
که فردا نگیرد خدا با تو سخت
معنی تحت اللفظی:
تو که خوشبختی، با مردم سخت مگیر تا در روز قیامت، خدا با تو سخت نگیرد.
سؤال
سعدی در این بیت شعر،
دیالک تیک داد و (۱) را به شکل دیالک تیک سهلی با خلق کردن و سختی ندیدن از خدا بسط و تعمیم می دهد.
جواب
سعدی در این بیت شعر، دیالک تیک داد و ستد را به شکل دیالک تیک سهلی با خلق کردن و سختی ندیدن از خدا بسط و تعمیم می دهد.
محتوای تهدیدآمیز این اندرز سعدی را نمی توان ندید:
اگر بر خلق سخت گیری کنی (داد)، فردا خدا با تو سختگیری خواهد کرد (ستد).
سؤال
بیت شعری که به ظاهر هومانیستی جلوه می کند، از (۲) لبریز است.
جواب
بیت شعری که به ظاهر هومانیستی جلوه می کند، از پراگماتیسم لبریز است:
سود تو در این است که ستم نکنی.
این بدان معنی است که ستم بر خلق، فی نفسه، بد نیست.
بدی ستم در این است، که ستمگر زیان می کند.
این طرز تفکر، طرز تفکری ضد هومانیستی است، اگرچه به ظاهرهومانیستی جلوه می کند.
سعدی را می توان از بنیانگذاران و مبلغان پراگماتیسم نامید.
سؤال این است که سعدی به چه دلیل این ادعا را می کند؟
تصویری که سعدی از خدا ارائه می دهد،
شباهت شگرفی به تصویر سلاطین خود کامه دارد.
خدا مثل سایه هایش غیرقابل پیش بینی است:
به دشنامی خلعت می بخشد و به سلامی و حتی به دعایی گردن می زند.
اکنون سعدی برای چنین خدای سلطانواره ای تعیین تکلیف می کند:
اگر چنین کنی، چنان خواهد کرد.
این جور ادعاها نامعقول و بی پایه اند.
چنین ادعاهائی را نمی توان اثبات کرد.
اگر خدا واقعا طرفدار خلق می بود، می بایستی خلق را و نه گروهی انگشت شمار را «نیکبخت» می کرد.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر