فرهنگ مفاهیم فلسفی (الف) امکان (۴)

 پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان

شین میم شین

۶

مقوله «امکان» در ماتریالیسم دیالک تیکی

 

۱

·      ماتریالیسم دیالک تیکی امکان (رئال) و واقعیت هر اوبژکت را به مثابه دو مرحله توسعه کیفیتا متفاوت آن اوبژکت می داند.

 

۲

·      ماتریالیسم دیالک تیکی چند و چون تبدیل امکان به واقعیت را بسته به درجه انطباق آن با قوانین عینی مربوطه در طبیعت، جامعه و تفکر و چند و چون شرایط مناسب موجود و یا فراهم آمده برای تحقق آن می داند.

 

انواع امکان

 

·      طیف امکانات موجود در واقعیت عینی از غیرممکن (محال) شروع می شود، از فراز امکان فرمال و امکان انتزاعی (مجرد) می گذرد، تا به امکان رئال (واقعی و مشخص) و بالاخره به واقعیت می رسد.

 

۱

امکان غیرممکن (محال)

 

۱

·      امکان غیرممکن (محال) هر آن چیزی است که هم بر ضد قوانین فکری باشد، یعنی به لحاظ منطقی، متناقض باشد و هم بر ضد قوانین طبیعت و جامعه باشد.

 

۲

·      هر مفهوم فی نفسه متناقض (غیرمنطقی) مثلا مربع گرد را نمی توان تصویر چیزی واقعی دانست.

·      همان طور که دو حکم متضاد نمی توانند هر دو همزمان درست باشند، یعنی هر دو با هم امر رئالی را منعکس کنند.  

۲

امکان فرمال (صوری)

 

۱

·      بدین طریق، خالی از تناقض بودن (یعنی منطقی بودن) شرط لازم و ضرور برای هر نوع امکان است.

 

۲

·      ولی منطقی بودن صرف فقط می تواند دلیل بر وجود امکان فرمال باشد و بس.

 

۳

·      هر چیزی که با قوانین فکری ـ منطقی در تضاد نباشد، به طور فرمال امکان پذیر است.

 

۴

·      بدین طریق، هر چیز قابل تصور، هر چیز به لحاظ فکری ممکن می تواند به طور فرمال امکان پذیر باشد.

·       مثلا «ماشین بی نیاز از انرژی همیشه در کار» و یا وجود حیات در خورشید.

 

۵

·      هر امکان فرمال اما می تواند با قوانین طبیعت و جامعه در تضاد باشد.

 

۶

·      امکان فرمال در چنین حالتی فرقی با امکان غیرممکن (محال) ندارد.

 

۷

·      مثلا «ماشین بی نیاز از انرژی همیشه در کار» به لحاظ منطقی خالی از تناقض است.

·      ولی امکان واقعی برای ساختن چنین ماشینی وجود ندارد.

·      زیرا این امر مغایر با قانون بقای انرژی است.

 

۸

·      تئوری بوندی ـ هولی  مبنی بر این که کاینات انبساط یابنده همواره چگالی خود را حفظ می کند، به لحاظ منطقی خالی از تناقض است.

·      ولی این به معنی تولید بی وقفه ماده از نیستی است.

 

۹

·      چنین امکانی فقط می تواند یک امکان فرمال باشد.

·      زیرا آن با قوانین و تئوری های علمی اثبات شده دیگر در تضاد قرار دارد و لذا عملا محال و غیر ممکن است.

 

ادامه دارد.