آنالوژی و هومولوژی
از کجا می دانیم که آدمیان با پرندگان و نهنگان خویشاوندند؟
ظاهرا
وجه مشترکی با هم ندارند.
ولی اگر به بازوی آدمیان و اعضای جلویی پرندگان و نهنگان نظر اندازیم،
متوجه می شویم
که
هر سه
نقشه ساختمان اساسی یکسانی دارند.
داشتن چنین مشخصاتی (نقشه ساختمان اساسی یکسان)
دال بر آن است
که آدمیان، پرندگان و نهنگان
دارای نیاکان مشترکند.
این خصیصه
را
هومولوژی
می نامند.
اما
علاوه بر هومولوژی،
تشابه دیگری هم وجود دارد
که
آنالوژی
نامیده می شود.
ای بسا پستانداران که اعضای جلویی شان شبیه حشراتند.
یعنی
دارای مشخصاتی اند که فونکسیون واحدی دارند،
بی آنکه منشاء مشترکی داشته باشند.
مثلا
هم پرندگان بال دارند و هم حشرات.
بی آنکه منشاء مشترکی داشته باشند.
چنین خصیصه ای
را
آنالوژی
می نامند.
مشخصات هومولوگ
معیاری برای تعیین و تشخیص خویشاوندی اند.
مثلا
بازوی آدمیان، بال پرندگان و باله نهنگان
این سه عضو حاوی ساختمان آناتومیکی اساسی یکسانند.
اکنون معلوم می شود که اعضای هومولوگ می توانند فونکسیون های متفاوتی داشته باشند:
بال پرندگان
برای پروازاست
باله نهنگان برای شنا
و
بازوی آدمیان
برای گرفتن.
این بدان معنی است که اعضای هومولوگ می توانند از نقطه آغازین در جهات مختلف توسعه یابند.
این جور توسعه ها را توسعه واگرا می نامند.
در این صورت انحرافاتی از نقشه ساختمان اساسی صورت می گیرند.
به همین دلیل
تشخیص اعضای هومولوگ آسان نیست.
چه کسی تصور می کند که دندان آدمیان و باله نهنگان
اعضای هومولوگی اند.
برای کشف هومولوژی
سه معیار زیر تعیین کننده اند:
معیار وضع
معیار کیفیت خاص
معیار تداوم
اگر یکی از این سه معیار در بین باشد، دال بر هومولوژی است.
بنا بر معیار وضع
اعضایی هومولوگند که وضع یکسانی در سیستم قابل قیاس مربوطه دارند.
مثلا
ترتیب استخوان ها در جانوران فوق الذکر:
بخش فوقانی بازو
زیربازو
ریشه دست
دست میانی
انگشت ها
بنا بر معیار کیفیت خاص
ساختارهایی هومولوگند که مستقل از وضع، مشخصات منفردشان منطبق با همند.
مثلا
دندان آدمیان و باله نهنگان
هر دو حاوی محفظه خالی درونی اند
و
لایه اول هر دو از ماده واحدی به نام مینا تشکیل یافته است.
بنا بر معیار تداوم
اعضایی هومولوگند که به واسطه فرم های بینابینی پیوند دارند.
مثلا
جریان خون پستانداران، ماهیان و قورباغه ها.
در طول تاریخ توسعه
بین جریان دایره وار شش ها و جریان دایره وار جسم
جدایی هر چه بیشتری صورت گرفته است.
در
پستانداران
جدایی کامل بین آندو وجود دارد.
در
ماهیان
جریان دایره وار واحدی وجود دارد.
در
قورباغه ها
اما
فرم بینابینی میان پستانداران و ماهیان وجود دارد.
همانطور که ذکرش گذشت، ساختارهای آنالوگ ناشی از خویشاوندی نیستند.
اعضای آنالوگ
فونکسیون یکسان دارند، ولی نقشه ساختمانی متفاوت.
آنالوژی ها
زمانی تشکیل می یابند که جانوران مختلف المنشاء خود را با شرایط محیط یکسانی سازگار می سازند.
این نوع از توسعه
را
توسعه همگرا
می نامند.
مثال:
شش مهره داران و تراخه (مجرای تنفسی) حشرات فونکسیون واحدی دارند.
هر دو برای مبادله گازند.
ولی نقشه ساختمانی کاملا متفاوتی دارند.
بال پرندگان و حشرات
نیز به همین سان.
فونکسیون هر دو پرواز است.
در حالیکه نقشه ساختمانی شان کاملا متفاوت است.
پایان
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر