جامعه شناسی (سوسیولوژی)

 

 

پروفسور دکتر 

ولفگانگ ایشهورن
اریش هان
مانفرد پوشمن
روبرت شولتس
هورست تاوبرت 

و دهها تن دیگر
(۱۹۶۹)

برگردان
شین میم شین

 

۱

·    معنی تحت اللفظی جامعه شناسی عبارت است از آموزه (تعلیمات) جامعه 

 

۲

·    تفکر سوسیولوژیکی و تلاش علمی در این خطه، قبل از استفاده از مفهوم جامعه شناسی، وجود داشته است. 

 

۳

·    مفهوم جامعه شناسی برای نخستین بار توسط کومته در اثر او تحت عنوان «دوره فلسفه مثبت» در زمینه رشته علمی به کار برده شده که که با مشاهده و تنظیم پدیده های اجتماعی سر و کار داشته است.

 

۴

·    محتوای مفهوم جامعه شناسی و عرصه اوبژکتی اش در وهله اول بسته به موضع طبقاتی نمایندگان مربوط بدان و موضع جهان بینانه آنان و رشته های مرزبندی شده با آن تعیین شده است. 

 

۵

·    به همین دلیل، امروزه باید میان جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی و جامعه شناسی غیرمارکسیستی و یا بورژوایی تفاوت قایل شد.

 

۶

·    برای تعریف مفهوم جامعه شناسی از سوی دیگر، تغییرات موضوع پژوهش علمی آن که بسته به خود توسعه جامعتی است، نقش بازی می کنند.  

 

۷

·    نظریات علمای اجتماعی راجع به محتوا و موضوع جامعه شناسی نیز بسان تنوع مکاتب، سمتگیری ها و جریانات سوسیولوژیکی ناهمگونند.

 

۸

محتوا و عرصه موضوعی جامعه شناسی 

 

·    محتوا و عرصه موضوعی جامعه شناسی از نقطه نظر مارکسیستی بسته به تفاوت نظرات و استفاده از مفهوم جامعه شناسی، عمدتا به شرح زیر تعیین می شوند:   

 

۱

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی، سیستم معارف نظری راجع به واقعیت اجتماعی در بغرنجی اش، با توجه به مؤثریت مشترک و وابستگی متقابل بخش ها و اجزای منفرد آن است.

 

۲

·    این سیستم تئوریکی (جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی) متشکل از قوانین، مقولات، اصول متدئولوژیکی، اسالیب (متدها) و فنون سوسیولوژیکی برای پژوهش امپیریکی واقعیت اجتماعی است.

 

۳

·    موضوعات این سیستم تئوریکی جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی به شرح زیرند: 

 

الف

·    قوانین حیات جامعتی انسان ها

 

ب

·    توسعه و ساختار حیات جامعتی انسان ها

 

پ

·    اهمیت و معنی و اثر پدیده ها و روندهای مختلف حیات جامعتی انسان ها

 

ادامه دارد.

 

۴

·    این سیستم تئوریکی جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی نخست به پژوهش قوانین عام توسعه تاریخی جامعه بشری و ساختار آن به مثابه سیستم روابط جامعتی می پردازد.

 

۵

·    تئوری سوسیولوژیکی عام جامعه را ماتریالیسم تاریخی تشکیل می دهد.

 

·    مراجعه کنید به ماتریالیسم تاریخی

 

۶

·     ماتریالیسم تاریخی به مثابه بخشی از فلسفه و جهان بینی مارکسیستی ـ لنینیستی با معارف تئوریکی و متدئولوژیکی اش (شناخت های نظری و اسلوبی اش)، همزمان جامعه شناسی عام مارکسیسم ـ لنینیسم است.

 

۷

·    پیاده کردن ماتریالیسم دیالک تیکی در جامعه شناسی توسط مارکس و انگلس نه فقط به تشکیل تنها تئوری علمی جامعه منجر شد، بلکه ضمنا به تدوین اصول متدئولوژیکی برای پژوهش واقعیت اجتماعی انجامید. 

 

۸

·    تعریف (تعیین) ماتریالیستی ـ دیالک تیکی روند توسعه جامعتی به مثابه روند طبیعی ـ تاریخی نه فقط به اثبات ضرورت (جبر) قانونمند تعویض فرماسیون های اقتصادی جامعه، مثلا تعویض سرمایه داری با سوسیالیسم، منجر می شود، بلکه علاوه بر آن، تجزیه و تحلیل و تنظیم علمی دقیق پدیده ها و روندهای متنوع اجتماعی  را امکان پذیر می سازد.

 

۹

·    به قول ولادیمیر لنین، کشف مارکس و انگلس که مناسبات اجتماعی ـ اقتصادی که از سطح توسعه معین نیروهای مولده نشئت می گیرند، نهایتا تعیین کننده مجموعه روند زندگی مادی و فکری اند، پژوهش پدیده ها و روندهای جامعه بشری را و قوانین توسعه آن را  بنا بر معیاری اوبژکتیو (عینی) امکان پذیر می سازد.

·    (ولادیمیر لنین، «مجموعه آثار»، جلد ۱، ص ۱۳۱)

 

ادامه دارد.

 

 

۱۰

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی با حرکت از دترمیناسیون (تعین) ماتریالیستی ـ دیالک تیکی مناسبات فرد با جامعه با مناسبات تولیدی مربوطه که با سطح توسعه نیروهای مولده به طور عینی انطباق دارد، می تواند علل واقعی، قوای محرکه و قانونمندی های عمل جامعتی اعضای جامعه و روابط حاصل از آن را اثبات کند.

 

۱۱

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی  ثانیا به پژوهش قوانین خاص دینامیک (پویایی، تغیر) و ساختار هر کدام از فرماسیون های اقتصادی جامعه بشری به مثابه سیستم های تاریخی ـ مشخص روابط جامعتی می پردازد و تئوری سوسیولوژیکی عام فرماسیون اقتصادی مربوطه را عرضه می دارد.

 

۱۲

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی با حرکت از شناخت قوانین توسعه (تکاملی) عام جامعه بشری به تجزیه و تحلیل قوای محرکه اساسی نظام جامعتی مربوطه مربوطه و حاملین (سوبژکت های) اجتماعی آن می پردازد. 

 

۱۳

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی به پژوهش عضوبندی ساختاری جامعه در پیدایش و زوال شان و به فونکسیون و اهمیت پدیده ها و روندهای مختلف برای سیستم جامعتی مربوطه می پردازد.

 

۱۴

·    پژوهش سوسیولوژیکی (جامعه شناسی) در جامعه سوسیالیستی به پیش بینی مارکسیستی جامعه مدد می رساند و به توسعه و رهبری مبتنی بر پلان سیستم کلی توسعه یافته سوسیالیسم، زیرسیستم های آن و تأثیر متقابل آنها خدمت می کند.

 

ادامه دارد.

 

 

۱۵

·    ثالثا جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی به پژوهش قانونمندی ها و قوای محرکه توسعه و ساختارهای پدیده های اجتماعی بغرنج، روندها و عرصه ها به مثابه زیرسیستم های جامعه در تأثیر متقابل شان با توسعه تمامجامعتی می پردازد.

 

۱۶

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی  با تجزیه و تحلیل سوسیولوژیکی پدیده ها و روندهای بغرنج در  عرصه های مختلف حیات جامعتی، مثلا در عرصه صنعت، کشاورزی، فرهنگ، خانواده و غیره، به کشف شرایط خاص، قوای محرکه و قانونمندی های عمل و رفتار جامعتی نایل می آید.

 

۱۷

·    این امر سبب می شود که در سیستم جامعه شناسی هم تئوری های سوسیولوژیکی خاصی به مثابه   زیررشته های زیر تشکیل شوند:

 

الف

·    جامعه شناسی صنعت

 

ب

·    جامعه شناسی کارخانه

 

پ

·    جامعه شناسی کشاورزی

 

ت

·    جامعه شناسی سیاسی

 

ث

 

·    جامعه شناسی فرهنگی

 

ج

·    جامعه شناسی پژشکی و غیره

 

·    مراجعه کنید به جامعه شناسی صنعت، کارخانه، کشاورزی، سیاسی و پزشکی    

 

ادامه دارد.

 

۱۸

·    زیررشته های فوق الذکر (جامعه شناسی صنعت، کارخانه، کشاورزی، سیاسی و پزشکی) در جامعه سوسیالیستی، هم با تخمین دقیق وضع موجود و هم با معارف مبتنی بر پیش بینی، شرایط علمی لازم را برای تصمیمگیری های مربوط به پلان بندی و رهبری دربخش های مختلف حیات جامعتی فراهم می آورند.

 

۱۹

·    رابعا جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی به پژوهش قانونمندی ها و قوای محرکه شیوه های رفتار طبقات اجتماعی، گروه های بزرگ و کوچک، کلکتیوها و دیگر واحدهای ساختاری حیات جامعتی و ساختار درونی آنها، فونکسیون آنها و جایگاه آنها در روند جامعتی کلی  می پردازد.

 

۲۰

·    عمل جامعتی انسان ها و رفتار آنها در عرصه های  مختلف زندگی، که به واسطه آنها نهایتا قوانین توسعه جامعتی جامه عمل می پوشند، اجزایی محسوب می شوند که در آنها شرایط و عوامل (فاکتورهای) اجتماعی هم همه با هم و هم بر همدیگر مؤثر می افتند.

 

۲۱

·    آن سان که رفتار جامعتی انسان ها در کار به عنوان مثال، هم به واسطه شرایط مشخص اقتصادی، تکنیکی (فنی) و تکنولوژیکی مربوطه و هم به واسطه عوامل ایده ئولوژیکی، اخلاقی، آموزشی ـ پرورشی، فرهنگی و همچنین به واسطه عوامل روانی، فیزیولوژیکی و هم به واسطه عوامل محیط زندگی شخصی، خانوادگی، اقلیمی تعیین می شوند.

 

۲۲

·    در نتیجه، شیوه های رفتاری نمونه وار معینی برای طبقات، اقشار و گروه های مختلف با مشخصات و معاییر و قاعده مندی ها و حتی قوانین عمل و رفتار معین تشکیل می یابند.

 

۲۳

·    ضمنا ساختار این گروه بندی ها و دینامیک (پویایی) آنها نقش بزرگی بازی می کنند.

 

۲۴

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی، سیستم وحدتمند تمایزمند معارف سوسیولوژیکی است که به بازتاب قوانین سیستم کلی جامعه و زیرسیستم های آن و تأثیر متقابل آنها می پردازد.

 

۲۵

·    سیستم مقولتی جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی از این رو، هم مفاهیمی را در بر می گیرد که روندها و ساختارهای کل جامعه را منعکس می کنند و هم آنها را قابل تجزیه و تحلیل می سازد.

 

۲۶

·    مفاهیم زیر از آن جمله اند: 

 

۱

·    فرماسیون اقتصادی جامعه

 

۲

·    مناسبات اجتماعی ـ اقتصادی

 

۳

·    طبقات اجتماعی

۴

·    شعور جامعتی (شعور به اصطلاح اجتماعی)

 

۵

·    زیربنای اقتصادی

 

۶

·    روبنای ایده ئولوژیکی

 

۷

·    منافع و غیره

 

۲۷

·    سیستم مقولتی جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی ضمنا، در برگیرنده مقولاتی است که قاعده مندی ها و قانونمندی های رفتار و عمل و ساختار هر کدام از گروه ها و اقشار جامعه را در عرصه های مختلف حیات جامعتی هم در برمی گیرند و هم قابل تجزیه و تحلیل می سازند.

 

۲۸

·    مقولات زیر از آن جمله اند:

 

۱

·    گروه 

۲

·    کلکتیو

۳

·    سازمان

۴

·    نهاد

۵

·    هنجار و غیره

 

ادامه دارد.

 

۲۹

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی پژوهش تئوریکی قانونمندی های توسعه جامعتی را با درک امپیریکی (تجربی) پدیده ها و روندهای اجتماعی وحدت می بخشد.

 

·    (این بدان معنی است که جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی هم به بررسی تجربی پدیده ها و روندهای اجتماعی می پردازد و هم به بررسی تئوریکی قانونمندی ها و روندهای توسعه جامعتی.

·    یعنی دیالک تیک امپیری (تجربه) و تئوری را در مد نظر دارد.  مترجم)

 

۳۰

·    وحدت ناگسستنی امپیری و تئوری اصل مهم جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی است که در کلیه مراحل روند پژوهش سوسیولوژیکی نفوذ می کند.

 

·    مراجعه کنید به تئوری، امپیری، امپیریسم، برنامه ریزی پژوهش سوسیولوژیکی.

 

۳۱

·    یکی از خطوط اساسی پژوهش سوسیولوژیکی عبارت است از تجزیه و تحلیل بغرنج پدیده ها و روندهای اجتماعی.

 

۳۲

·    بغرنجی پدیده ها و روندهای اجتماعی، پژوهش بغرنج قاعده مندی ها و قانونمندی های واقعیت اجتماعی را الزامی می سازد.

 

۳۳

·    جامعه شناسی مارکسیستی در تجزیه و تحلیل تئوریکی ـ علمی واقعیت جامعتی با دیگر رشته های علوم جامعتی (علوم اجتماعی) مارکسیسم ـ لنینیسم، مثلا با علوم اقتصادی، علوم حقوقی ـ قضایی، اخلاق، روان شناسی و پداگوژیک (علوم تربیتی) تفاوت دارد.  

 

۳۴

·    در حالیکه هر کدام از علوم جامعتی فوق الذکر مارکسیسم ـ لنینیسم به بررسی جوانب و عناصر منفرد مربوط به عرصه خاص خود می پردازند، مثلا به بررسی جنبه های اقتصادی، حقوقی، قضایی، اخلاقی و غیره می پردازند و به کشف قانونمندی های مربوطه نایل می آیند، جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی به پژوهش پدیده ها، روندها و روابط اجتماعی در بغرنجیت شان و در رابطه شان با توسعه تمامجامعتی مبادرت می ورزد.

 

۳۵

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی بدین طریق با دیگر رشته های علوم جامعتی مارکسیسم ـ لنینیسم پیوند می خورد.

 

۳۶

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی از سویی بر معارف دیگر علوم جامعتی مارکسیسم ـ لنینیسم تکیه می کند و از سوی دیگر به ارزیابی فاکتورها و جوانب مختلف پدیده ها و روندهای اجتماعی با توجه به اهمیت و فونکسیون جامعتی شان می پردازد که ضمنا موضوع علوم دیگر است.

 

۳۷

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی علاوه بر این، با برجسته سازی (عمده کردن)، حقایق امور امپیریکی (تجربی) جدیدی برای حلاجی خاص توسط رشته های علمی دیگر فراهم می آورد. 

 

۳۸

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی روابط تنگاتنگی با رشته های علمی زیر پدید می آورد:

 

الف

·    با علوم اقتصادی

ب

·    با علوم فرهنگی

پ

·    با اخلاق (اتیک)

ت

·    با روان شناسی

ث

·    به ویژه با روان شناسی اجتماعی

 

ادامه دارد.

 

 

۳۹

·    معارف تئوریکی این علوم را پژوهش سوسیولوژیکی (جامعه شناسی) به مثابه مبانی به خدمت می گیرد.

 

۴۰

·    جامعه شناسی در موارد معینی با دیگر رشته های علوم اجتماعی بررسی های مشترک به عمل می آورد.

 

۴۱

·    رابطه جامعه شناسی با رشته های علوم طبیعی و فنی زیر اهمیت روز افزونی کسب می کند: 

 

الف

·    با مته متیک (علوم ریاضی)

 

ب

·    با سیبرنتیک

 

پ

·    با پژوهش عملیانی (اوپراسیون)

 

۴۲

·    نتایج این علوم، مبانی معرفتی مهمی برای پژوهش سوسیولوژیکی پدیده ها و روندهای اجتماعی مختلف محسوب می شوند.

 

۴۳

·    جامعه شناسی، مناسبت (رابطه) تنگاتنگ خاصی با علم التشکیلات (علوم سازمانی) مارکسیستی ـ لنینیستی دارد که معارف علوم مختلف را با قواعد و اصول عملی و نظری به قصد استفاده از آنها در پراتیک اداری و رهبری سوسیالیستی همپیوند می سازد. (اینتگراسیون)

 

۴۴

·    جامعه شناسی از آنها سمتگیری ها و تکانه های مهمی برای پژوهش قانونمندی ها، قوای محرکه و شرایط مهم عمل و رفتار انسان ها جهت پلان بندی و رهبری سیستم کلی و زیرسیستم های جامعه سوسیالیستی دریافت می کند.

 

۴۵

·    جامعه شناسی از سوی دیگر می تواند با طرز نگرش بغرنجش برای علوم سازمانی مارکسیستی ـ لنینیستی و برای رهبری سوسیالیستی اقتصاد راه حل هایی جهت تشکیل راسیونل (در راستای اقتصادیت (راندمان) بزرگ) روابط جامعتی در زمینه های زیر عرضه دارد:

 

الف

·    در زمینه سیاسی

ب

·    در زمینه ایده ئولوژیکی

 

پ

·    در زمینه اقتصادی

ت

·    در زمینه علمی ـ فنی

 

ث

·    در زمینه فرهنگی

 

ادامه دارد.

 

۴۶

·    در پژوهش سوسیولوژیکی (جامعه شناسی) مارکسیستی ـ لنینیستی بر پایه تئوری و متدئولوژی ماتریالیسم دیالک تیکی و ماتریالیسم تاریخی و بر طبق آماجگزاری های عملی آندو، ضمن ارزیابی انتقادی متدهای راسیونل، یعنی متدهای تدوین شده و به کار بسته شده، تکمیل مستمر زرادخانه ابزاری متدیکی و تکنیکی (اسلوبی و فنی) درک کمی و کیفی پدیده های مشخص حیات جامعتی صورت می گیرد.   

 

۴۷

·    پژوهش امپیریکی به مدد متدها و فنون متنوع عمده سازی و حلاجی مواد امپیریکی (تجربی) زیر کسب می شود و به امتحان (به محک زدن) فرضیه های پژوهشی تشکیل یافته و کسب معارف نوین راجع به قانونمندی های اجتماعی و شرایط مؤثریت آنها نایل می آید:

 

۱

·    به مدد متد مشاهده

۲

·    به مدد متد آنالیز اسناد

۳

·    به مدد متد همه پرسی

۴

·    به مدد متدهای مته متیکی ـ ایستاتیستیکی (ریاضی ـ آماری)

 

۵

·    به مدد روش گزینش

۶

·    به مدد روش کررلاسیون

 

 

کررلاسیون

(رابطه متقابل، ضریب همبستگی)

 

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/3409

 

۱

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/3373

 

۲

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/3393

 

۳

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/3408

 

پایان

 

۷

·    به مدد آنالیز فاکتوری

 

۸

·    به مدد مدرج سازی و سوسیومتری

 

۴۸

·    جامعه شناسی به مثابه رشته ای از علوم جامعتی مارکسیستی ـ لنینیستی با مبارزه طبقه کارگر و آماج ها و وظایف آن پیوند تنگاتنگ دارد.

 

۴۹

·    می توان میان سه فونکسیون جامعتی جامعه شناسی تفاوت قایل شد: 

 

الف

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی با کردوکار تجزیه ـ تحلیلی (آنالیتیکی) علمی اش به حلاجی فراتر تئوری، مدد می رساند.

·    یعنی به شناخت قوانین توسعه جامعتی و شرایط توسعه نظام جامعتی معین  و یا مرحله ای از مراحل توسعه جامعه معین مدد می رساند.

 

ب

·    تجزیه و تحلیل سوسیولوژیکی (جامعه شناسی) تغییرات اجتماعی طبقات و اقشار و گروه های اجتماعی، منافع و شرایط زندگی آنها مبانی علمی لازم را در زمینه های زیر در اختیار طبقه کارگر و حزب انقلابی اش قرار می دهد: 

 

۱

·    در زمینه رهبری مبارزه در راه تسخیر قدرت سیاسی توسط طبقه کارگر

 

۲

·    در زمینه رهبری مبارزه در راه تحکیم و توسعه قدرت سیاسی طبقه کارگر

 

پ

·    فونکسیون ایده ئولوژیکی جامعه شناسی مارکسیستی با این وظایف پیوند ناگسستنی دارد.

 

·    این فونکسیون ایده ئولوژیکی جامعه شناسی مارکسیستی عبارت است از گذاشتن جامعه ـ تصویر مستدل علمی در اختیارطبقه کارگر و کلیه طبقات و اقشار متحد طبقه کارگر در زمینه شرایط مبارزاتی آنان، منافع واقعی آنان و وظایف و آماج های آنان برای کمک به عمل آگاهانه شان.

 

ادامه دارد.

 

۵۰

·    جانبداری آشکار از طبقه کارگر به مثابه حامل اصلی پیشرفت جامعتی، پیش شرط اساسی جهت علمیت خط ماهوی جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی و پویایی (دینامیک) علمی درونی آن است.

 

·    مراجعه کنید به جانبداری، عینیت

 

۵۱

·    مارکس و انگلس با تدوین جهان بینی ماتریالیستی ـ دیالک تیکی و کاربست اصول و اسالیب (متدهای) آن در تجزیه و تحلیل حیات جامعتی که با تئوری مبارزه طبقاتی یعنی با مبارزه طبقه کارگر در راه تسخیر قدرت سیاسی به اوج می رسد، جامعه شناسی را به «مقام یک علم» ارتقا می دهند.

·    (لنین، «مجموعه آثار»، جلد ۱، ص ۱۳۰، ۴۲۴)

 

۵۲

·    تاریخ جامعه شناسی مارکسیستی با تاریخ جنبش کارگری ـ انقلابی در مبارزه به خاطر تسخیر قدرت سیاسی و تشکیل جامعه سوسیالیستی و کمونیستی گره خورده است.

 

۵۳

·    مارکس و انگلس در آثار اصلی شان و در نوشتجات تاریخی شان با کاربست درک ماتریالیستی تاریخ نمونه های مهمی در رابطه با تجزیه و تحلیل سوسیولوژیکی مشخص جامعه کاپیتالیستی  عرضه کرده اند و پیش بینی علمی توسعه جامعتی را تدوین کرده اند.

 

۵۴

·    لنین در دوره مرحله امپریالیستی کاپیتالیسم و انقلاب پرولتری، در بررسی های مستدل مناسبات جامعتی، طبقات و اقشار اجتماعی روسیه و دیگر  کشورها، ماتریالیسم تاریخی را به مثابه مبانی تئوریکی و متدئولوژیکی به کار بسته است و به ساز و برگ علمی استراتژی و تاکتیک انقلابی مبارزه و پیروزی طبقه کارگر وحزبش توسعه داده است.

 

ادامه دارد.

 

۵۵

·    لنین همزمان و قبل از همه با خدمات زیر به استغنای (غنی تر سازی)  جامعه شناسی مارکسیستی به طور کلی همت گماشت:

 

الف

·    با تدوین تئوری انقلاب سوسیالیستی

 

ب

·    با تعمیق هر چه بیشتر معارف مارکسیستی مربوط به زیربنای اقتصادی و روبنای ایده ئولوژیکی

 

پ

·    با تعمیق هر چه بیشتر معارف مارکسیستی مربوط به نقش دولت

 

ت

·    با تعمیق هر چه بیشتر معارف مارکسیستی مربوط به فونکسیون حزب

 

ث

·    با تعمیق هر چه بیشتر معارف مارکسیستی مربوط به فاکتورهای سوبژکتیو در روند توسعه تاریخی

 

۵۶

·    احزاب مارکسیستی ـ لنینیستی از آن به بعد در مبارزه عملی و نظری شان با تجزیه و تحلیل مسائل زیر به توسعه جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی و کاربست ان بر شرایط مشخص نایل آمده اند: 

 

الف

·    با تجزیه و تحلیل مناسبات اجتماعی مربوطه

 

ب

·    با تجزیه و تحلیل شرایط توسعه طبقات اجتماعی و اقشار اجتماعی

 

پ

·    با تدوین مشخص استراتژی و تاکتیک رهبری مبارزه طبقاتی در زمینه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی.

 

۵۷

·    مشخصات مرحله کنونی جامعه شناسی از سویی نفوذ روزافزون در روندهای تشکیل سیستم جامعه سوسیالیستی و کمونیستی است و از سوی دیگر تجزیه و تحلیل مسائل زیر است:

 

الف

·    تجزیه و تحلیل تشدید تضادهای اجتماعی سرمایه داری انحصاری ـ دولتی

 

ب

·    تجزیه و تحلیل تضادهای اجتماعی سیستم امپریالیستی جهانی در کل

 

پ

·    کشف قانونمندی های جدید در گذار خلق های دیگر به سوسیالیسم

 

ت

·    تدوین پیش بینی های اجتماعی در عصر انقلاب علمی و فنی

 

۵۸

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی در فونکسیون جامعتی عملی اش و در مبانی تئوریکی و متدئولوژیکی  اش  با جامعه شناسی بورژوایی تفاوت دارد.

 

۵۹

·    مشخصه جامعه شناسی بورژوایی معاصر عبارت است از تعداد بیشماری از جریانات، مکاتب و سیستم ها با استنباطات تئوریکی متفاوت و با نیاتی که اهمیت و دامنه عملی متفاوت دارند.

 

ادامه دارد.

 

۶۰

·    جریانات متنوع پژوهشی و تعداد بیشماری از نهادها در پژوهش و تعلیمات، با منطقی تق و لق، چه بسا به طرز اکلکتیکی محض، معارف، تئوری ها و سیستم هایی را که در تاریخ جامعه شناسی بورژوایی پدید آمده اند، تقبل می کنند. 

 

·    مراجعه کنید به تاریخ جامعه شناسی 

 

۶۱

·    این امر سبب می شود که هر تلاش پژوهشی در جهت تقسیم بندی تعمیمی ـ سیستماتیک جامعه شناسی بورژوایی معاصر، تحت هر عنوانی هم که باشد، تا درجه عالی نسبی گردد.

 

۶۲

·    اگر این نقطه نظرهای محدودساز را مبنا قرار دهیم، بالاعم به تصویر زیر می رسیم:

 

الف

·    از سویی به جریانی می رسیم که عمدتا امپیریکی است و به عمده سازی صرف فاکت های اجتماعی می پردازد.

 

ب

·    از سوی دیگر، به ویژه در سال های اخیر، شاهد تلاش های قوی در جهت تئوری سازی سوسیولوژیکی (جامعه شناسی) و تدوین اصول پژوهش متدئولوژیکی، معرفتی ـ نظری  و منطقی هستیم. 

 

۶۳

·    مرز فی مابین دو جریان اصلی فوق الذکر البته سیال است. 

 

۶۴

·    جامعه شناسی امپیریکی معاصر به رشته های سوسیولوژیکی خودویژه متعدد زیر تقسیم بندی می شود:

 

۱

·    جامعه شناسی کارخانه

 

۲

·    جامعه شناسی صنعت 

 

۳

·    جامعه شناسی سازمان

۴

·    جامعه شناسی  کشاورزی

 

۵

·    جامعه شناسی خانواده

۶

·    جامعه شناسی آموزش و پرورش

 

۷

·    جامعه شناسی پزشکی و غیره

 

۶۵

·    این زیرعرصه های عمدتا با سمتگیری امپیریکی جامعه شناسی بورژوایی و یا پژوهش اجتماعی بورژوایی، بر خلاف جامعه شناسی مارکسیستی، فاقد مبنای تئوریکی و متدئولوژیکی یکپارچه ای اند و به طور ایزوله و مجزا و بی سیستم در جوار یکدیگر قرار دارند.

 

ادامه دارد.

 

۶۶

·    این زیرعرصه های جامعه شناسی بورژوایی و یا پژوهش اجتماعی بورژوایی، که عمدتا   سمتگیری امپیریکی دارند، حاکی از طرز نگرش ایزوله پدیده های اجتماعی و غفلت از قانونمندی های عینی عام توسعه جامعتی اند.

 

۶۷

·    امپیریسم سطحی، از سال های ۲۰ قرن بیستم قبل از همه در ایالات متحده امریکا و پس از پایان جنگ جهانی دوم در آلمان غربی با تعداد بیشماری از جزئیات ـ پژوهی ها و به اصطلاح میکرو پژوهش ها اشاعه یافته است.

·    جزئیات ـ پژوهی ها و به اصطلاح میکرو پژوهش هایی که به مأموریت از طرف شرکت ها و مؤسسات و نهادها و اتحادیه های اقتصادی و سیاسی و غیره صورت می گیرند.

 

·     مراجعه کنید به میکرو جامعه شناسی 

 

۶۸

·    امپیریسم سطحی ئی که حتی توسط خود جامعه شناسان بورژوایی مورد انتقاد قرار می گیرد. 

 

۶۹

·    نمایندگان این امپیریسم سطحی، نه اعتنایی به پیش شرط های تئوریکی دارند و نه وقعی به نتایج حاصله می نهند.

·    هم و غم اینها تکمیل دستگاه متدی است.

 

۷۰

·    این امپیریسم سطحی، نتیجه اعتلای موضع پوزیتیویستی اصلی جامعه شناسی بورژوایی است که توسط کومته شروع شده است و امروز مؤثرین رویه و روال در جامعه شناسی بورژوایی است.

 

۷۱

·    پوزیتیویسم در جامعه شناسی بورژوایی که مدعی در نظر گرفتن فقط حقایق امور امپیریکی (تجربی) است، حاوی مکاتب متفاوتی است .

 

·    مراجعه کنید به پوزیتیویسم

 

۷۲

·    این مکاتب امروزه بر طبق منافع ایده ئولوژیکی و سیاسی طبقه حاکمه ارزیابی ها و کاربست های متفاوت  در جامعه شناسی بورژوایی دارند. 

 

۷۳

·    مکاتب جامعه شناسی بورژوایی زیر دیری است که کهنه شده اند و دیگر تأثیر زیادی ندارند:

 

الف

·    نگرش های مکتب بیولوژیکی

 

ب

·    نگرش های مکتب ارگانیسیستی

 

پ

·    نگرش های مکتب سوسیال ـ داروینیستی

 

۷۴

·    نگرش های مکاتب فوق الذکر را علمای بورژوایی زیر تأسیس کرده بودند که پدیده ها و روندهای اجتماعی را بنا بر تأثیرات فاکتورهای (عوامل) بیولوژیکی، ارگانیکی و راسیستی (نژادگرایی) توضیح می دادند:

 

۱

·    اسپنسر

۲

·    شفلر

۳

·    ورمز

۴

·    گوبینو

۵

·    گومپلوویچ

۶

·    راتسهوفر

 

۷۵

·    مکتب جامعه شناسی بورژوایی که امروزه مؤثر است، پسیکولوژیسم است که فاکتورهای روانی را به عنوان فاکتور اصلی رفتار اجتماعی قلمداد می کند.

 

۷۶

·    پسیکولوژیسم توسط علمای بورژوایی زیر تأسیس یافته است:

 

الف

·    تارده

ب

·    وارد

پ

·    اسمال

 

ادامه دارد.

 

 

۷۷

·    بخش اعظم مقولات جامعه شناسی بورژوایی معاصر به طور پسیکولوژیکی رنگ و بو یافته اند. 

 

۷۸

·    مقولات زیر از آن جمله اند:

 

۱

·    روابط

۲

·    رفتار

۳

·    ساختار

۴

·    نقش (رل)

۵

·    نهاد (مؤسسه)

·    و غیره

 

۷۹

·    در مکاتب سوسیولوژیکی کنونی در درجات متفاوتی، معارف و عناصر سوسیولوژیسم پوزیتیویستی اشاعه یافته اند که توسعه بخش های جدیدش عمدتا تحت تأثیر دورکهایم است.

 

۸۰

·    مفاهیم و اقدامات زیر در جامعه شناسی بورژوایی معاصر از  جامعه شناسان بورژوایی زیرند، اگرچه اغلب به طرز انتقادی ارزیابی می شوند که مشخصه طرز تفکر پوزیتیویستی آنها ست: 

 

الف

·    انواع اجتماعی رفتار از دورکهایم

 

ب

·    سیستماتیزاسیون  انواع مختلف روابط از تونیس

 

پ

·    تقسیم بندی بنا بر فرم های مختلف از سیمل و ویزه

 

ت

·    مقوله نوع ایدئال از ماکس وبر

 

۸۱

·    در جامعه شناسی بورزوایی معاصر استنباطات فونکسیونالیستی نقش بزرگی به عهده دارند که توسط جامعه شناسان زیر نمایندگی می شوند: 

 

الف

·    مرتون

ب

·    پارسونس

 

·    مراجعه کنید به آنالیز استروکتورال ـ- فونکسیونال (ساختاری ـ کارکردی)

 

۸۲

·    مشخصه اصلی این مکاتب جامعه شناسی بورژوایی تعیین جایگاه انسان و رفتار او در جامعه بورژوایی دستخوش تغییر به مدد تجزیه و تحلیل مسائل و موارد زیر و دستیابی به احکام تئوریکی معین راجع به پیوندها و قاعده مندی های حیات جامعتی انسان ها ست:

 

۱

·    به مدد تجزیه و تحلیل ساختار جامعتی

 

۲

·    به مدد تجزیه و تحلیل عناصر و فونکسیون های آن از قبیل نقش ها، هنجارها، نهادها و غیره

 

۸۳

·    در نتیجه این تجزیه و تحلیل، «تئوری های میانبرد» (مرتون) تشکیل می یابند که محتوای شان را قوانین فونکسیونی و ساختاری جامعه تشکیل می دهند.

 

۸۴

·    اما از آنجا که پدیده های ثانوی  مثلا نقش ها، فونکسیون ها و غیره، به عنوان فاکتورهای تعیین کننده عمل جامعتی انسان ها جا زده می شوند، دوباره رفتار و روابط اجتماعی انسان ها و ساختارهای حیات جامعتی، نهایتا از چنین حقایق امور روحی مثلا از شعور کلکتیو، توقعات، هنجارها و ارزش ها استخراج می شوند.

 

ادامه دارد.

 

 

۸۵

·    این جامعه شناسان در مقایسه با اسلاف خود و نمایندگان امپیریسم سطحی، به طرز دیگری به نفی نقش تعیین کننده مناسبات اقتصادی ـ اجتماعی و روابط طبقاتی ناشی از آنها می پردازند و بدین طریق نهایتا به نفی خصلت عینی قوانین توسعه جامعه بشری می پردازند.

 

۸۶

·    فونکسیونالیسم که خود را آنتی پوزیتیویسم جا می زند، در ساخت سیستمی منطقی صرف از درک پوزیتویسم به مثابه یکی از فرقه های ایدئالیسم ذهنی گرفتار می ماند.

 

۸۷

·    نمایندگان نئوپوزیتیویسم هم به انکار علنی تأثیر قانونمندی های عینی در جامعه می پردازند و احکام قانونی سوسیولوژیکی را به عنوان کلیشه های انتظامی صرف و تصورات مدلی با اهمیت عملیاتی صرف به رسمیت می شناسند.  

 

۸۸

·    در جوار فرقه هایی از نئوپوزیتیویسم، در جامعه شناسی بورژوایی معاصر، جریان ایدئالیستی ـ عینی ئی با سمتگیری عمدتا فلسفی ـ جامعتی، آموزه اجتماعی کاتولیکی (نئوتومیسم) و نئوکانتیانیسم نیز وجود دارند.

 

۸۹

·    نمایندگان آموزه اجتماعی کاتولیکی (نئوتومیسم) و نئوکانتیانیسم به طرزی مسکوت و بی سر و صدا میراث فکری مارکس را نیز به عاریه می گیرند و در تلاش برای پیوند دادن آنها با موضعگیری ایدئالیستی اصلی خود برمی آیند. 

 

۹۰

·    جریانات و مکاتب مختلف جامعه شناسی بورژوایی بر طبق موضع تئوریکی و یا آتئوریکی (ضد تئوریکی) خود و بر طبق موضوع شناسی (درک موضوع) خود در سیستم حاکمیت انحصاری ـ دولتی  همپیوند گشته اند.

 

۹۱

·    جامعه شناسی بورژوایی امروزه در تدوین متدها و تکنیک های (اسالیب و فنون) آموزشی ـ پرورشی حاکمیتی مدیران اقتصادی و حکومتی در سیستم حاکمیت انحصاری ـ دولتی کاپیتالیسم نقش روز افزونی بازی می کند.

 

ادامه دارد.

 

۹۲

·    جامعه شناسی بورژوایی در دستگاه حاکمیتی سیستم انحصاری ـ دولتی  کاپیتالیسم از دو لحاظ زیر به خدمت گرفته می شود:

 

الف

·    فونکسیون جامعه شناسی بورژوایی به مثابه فن اداری مانی پولاتیو عبارت است از فراهم آوردن مستقیم زمینه لازم، برای اجرای فونکسیون های حکومتی و مدیریتی.

 

ب

·    جامعه شناسی بورژوایی از سوی دیگر به مثابه ابزار نفوذ و توجیه ایده ئولوژیکی سیستم حاکم به خدمت گرفته می شود.

 

۹۳

·    جامعه شناسی بورژوایی برای انجام فونکسیون اول، مواد و مدل های لازمه را در اختیار مدیران و سیاستمداران قرار می دهد.

·    مواد و مدل های لازم برای تحت تأثیر قرار دادن رفتار گروه های معینی از انسان ها به بهترین وجه.

·     یعنی به مفید ترین و بی اصطکاک ترین وجه.

 

۹۴

·    جامعه پژوهی امپیریکی، فونکسیون ایده ئولوژیکی جامعه شناسی بورژوایی را به طرز و طریق زیر برآورده می سازد:

·     جامعه پژوهی امپیریکی، ضمن تظاهر به انتقاد از معایب سیستم حاکم، آن سیستم را به مثابه سیستمی درست جا می زند.

·    سیستم درستی که البته «قابل اصلاح و بهسازی» است.

 

۹۵

·    جامعه پژوهی امپیریکی، بدین طریق می کوشد تا به نگرش و دمسازسازی معینی دست یابد و ضمنا به اکتیویته معینی در رابطه با تغییرات ضرورگشته  مبادرت ورزد.

 

۹۶

·    هدف گروهی از جامعه شناسان بورژوایی از توضیح علمی ـ اجتماعی مطلوب برای «نخبگان قدرت» و توده، عبارت است از اجرای بدون اصطکاک تغییرات حاصله ضرور در اثر توسعه علم و فن از سویی و ممانعت از شناخت مکانیسم درونی مناسبات اجتماعی و توسعه جامعتی از سوی دیگر است.

 

ادامه دارد.

 

۹۷

·    تحت شرایط رشد شتابان علم و فن، پژوهش های امپیریکی در مقیاس کوچک دیگر کفایت نمی کنند.

 

۹۸

·    نیروهای مولده مدرن تأثیرات چشمگیری بر کلیه عرصه های زندگی دارند.

 

۹۹

·    در نتیجه، الزامات نوینی برای سیاست اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و آموزشی ـ پرورشی دول کاپیتالیستی پدید می آیند.

 

۱۰۰

·    از این رو، از جامعه شناسی بورژوایی به میزان بیشتری احکام و پیشگویی هایی راجع به گرایشات استنتاجی و تکاملی معین در زمینه اجتماعی انتظار می رود تا دمسازپذیری مکانیسم انحصاری ـ دولتی تضمین شود.

 

۱۰۱

·    به همین دلیل، پژوهش های علمی ـ اجتماعی، امروزه به درخواست مستقیم دولت صورت می گیرند.

 

۱۰۲

·    نمایندگان اصلی جامعه شناسی بورژوایی امروزه به عنوان مشاور در کمیته های حکومتی و پارلمانی کار می کنند.

 

۱۰۳

·    این همپیوندی (اینتگراسیون) جامعه شناسی و جامعه پژوهی بورژوایی در مکانیسم انحصاری ـ دولتی حاکمیت، علت اجتماعی تعیین کننده ای برای روی آوردن به بررسی های اجتماعی ـ علمی فراگیر و سمتگیری هرچه بیشتر به در نظر گرفتن مجموعه کلی جامعه است.

 

·    (گذار ناگزیر از خطه خاص به عام. مترجم)

 

۱۰۴

·    اما نباید نادیده گرفت که بخش معینی از جامعه شناسان بورژوایی از تلاش علمی اصیل به احکام انتقادی ـ اجتماعی و مواضع دموکراتیکی هومانیستی می رسند.

 

۱۰۵

جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی در آلمان دموکراتیک

 

۱

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی در آلمان دموکراتیک تحت رهبری و رهنمایی حزب سوسیالیستی متحد آلمان (اس ای دی) به ابزار علمی مهمی در تشکیل سیستم جامعتی سوسیالیسم توسعه یافته مبدل می شود و به پژوهش قانونمندی ها و قوای محرکه خاصی می پردازد که با انقلاب علمی ـ فنی و توسعه هرچه فراتر مناسبات تولیدی سوسیالیستی پدید می آیند.

 

۲

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی خدمت بزرگی به توسعه تئوری فرماسیون جامعتی سوسیالیستی به مثابه مرحله نسبتا مستقل توسعه تاریخی ادا می کند.

 

۳

·    تحت رهبری شورای علمی مربوط به پژوهش سوسیالیستی آلمان دموکراتیک، تمرکز جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی به پژوهش روندهای اساسی زیر سوق داده می شود:

 

۱

·    به پژوهش توسعه خصلت کار

 

۲

·    به پژوهش توسعه عناصر فکری خلاق در کار

 

۳

·    به پژوهش کار و زمان فراغت از کار در زندگی انسان ها

 

۴

·    به پژوهش توسعه دموکراسی سوسیالیستی

 

۵

·    به پژوهش شرکت رشد یابنده زحمتکشان در پلان بندی و رهبری تولید، فرهنگ، آموزش و پرورش، شرایط کار و زندگی

 

۶

·    به پژوهش توسعه ساختار اجتماعی

 

۷

·    به پژوهش طبقات و اقشار جامعه سوسیالیستی

 

۸

·    به پژوهش روابط متقابل طبقات و اقشار جامعه سوسیالیستی

 

۹

·    به پژوهش نزدیک تر شدن اجتماعی طبقه کارگر و روشنفکریت

 

۱۰

·    به پژوهش توسعه روابط همبودی سوسیالیستی در کلیه عرصه های زندگی

 

۱۱

·    به پژوهش نقش روابط کلکتیو برای تشکیل شخصیت سوسیالیستی  و غیره

 

ادامه دارد.

 

 

۴

·    جامعه شناسان آلمان دموکراتیک بر مبنای تئوری ماتریالیستی ـ دیالک تیکی توسعه جامعه و بر مبنای قوه محرکه اصلی جامعه سوسیالیستی که در انطباق اساسی منافع زحمتکشان و کلکتیوهای شان با الزامات جامعتی است، به بررسی قوای محرکه خاص سیستم جامعتی سوسیالیستی و مکانیسم، ساختار و دینامیک (پویایی، تغییر) روابط جامعتی به مثابه فرم های عمل جامعتی انسان ها در عرصه های مختلف حیات جامعتی می پردازند.

 

۵

·    نتایج و معارف سوسیولوژیکی را ارگان های رهبری و اداری حزب مارکسیستی ـ لنینیستی، دولت سوسیالیستی و سازمان های جامعتی دریافت می کنند و برای پلان بندی و تشکیل شرایط و روابط اجتماعی به خدمت می گیرند.

·    شرایط و روابط اجتماعی ئی که در خدمت اکتیویته (فعالیت مبتنی بر آگاهی و داوطلبی) خلاقه و آگاهانه گروه  های اجتماعی در  زمینه های زیرند:

 

الف

·    در زمینه تولید

ب

·    در زمینه حیات عمومی

پ

·    در زمینه فرهنگ

ت

·    در زمینه مناطق مسکونی

 

ث

·    در زمینه حیات شخصی و خانوادگی و غیره

 

۶

·     معارفی در فرم مدل های روندهای اجتماعی در اختیار ارگان های رهبری قرار داده می شوند که می توانند برای شرایط تصمیمگیری یکسان و یا مشابه مورد استفاده قرار گیرند.

 

۷

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی با معارف علمی اش امکان تشکیل آگاهانه روندهای جامعتی و عمل انسان ها بر طبق الزامات قوانین عینی را به طرز مطلوب فراهم می آورد.

 

۸

·    جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی بدین طریق سهم خود را به استکمال و تکمیل فراتر دموکراسی سوسیالیستی ادا می کند.

 

۹

·    در دموکراسی سوسیالیستی، آنالیز (تجزیه و تحلیل) علمی کل سیستم و زیر سیستم های روابط جامعتی، فونکسیون ها و ساختار آنها توسط جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی، در عین حال مبنای مهمی برای تشکیل شعور سوسیالیستی طبقات، اقشار و گروه های مختلف است.

 

۱۰

·    وظیفه پژوهش سوسیولوژیکی (جامعه شناسی) عبارت است از گذاشتن اطلاعات و معارفی راجع به قانونمندی های اجتماعی در اختیار گروه ها و اقشار مختلف و ارگان های رهبری جامعه سوسیالیستی.

·    اطلاعات و معارفی راجع به قانونمندی های اجتماعی که  آزادسازی قوای محرکه نوین در عمل خلاقانه انسان ها و تشکیل شعورجامعتی آنها را امکان پذیر می سازند.

 

۱۱

·    خصلت هومانیستی جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی در جامعه سوسیالیستی همین جا ست.

 

۱۲

·    آماج جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی قبل از همه عبارت است از مدد رسانی به تجزیه و تحلیل و تغییر شرایط برای تعیین و سازمان دهی قوای محرکه و فاکتورهایی که به واسطه آنها انسان به سوبژکت و عامل آگاه روابط جامعتی و طبیعی توسعه می یابد.

 

پایان