خرد ـ انسان ـ تاریخ (۱۷۹)

·

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

 فصل هشتم 

بخش دوم

یوهان گوتلیب فیشته 

(۱۷۶۲ ـ ۱۸۱۴)

یکی از برجسته ترین نمایندگان ایدئالیسم آلمانی 

  

۱

·     ادعا شده است که «فیشته شخصیتی، نیمه فیلسوف  و به مراتب بیشتر، نیمه مبارز (مخالف) بوده است.»

·     («آثار ایمرمن»، ناشر، ماینک، ۱۹۰۶، ص ۴۰۵)

 

۲

·     برای فیشته، تفکر و عمل دو جنبه امر اساسا واحدی (دو روی مدال واحدی) اند.

 

۳

·     ضمنا به نظر فیشته، عمل در تحلیل نهایی، پیش شرط و آماج (نقطه آماجین) هر شناختی است.

 

۴

·     به همین دلیل، بدون در نظر گرفتن فیشته به مثابه بشر، طرح  تصویر درستی از فیشته به مثابه متفکر امکان ناپذیر است.

 

۵

·     در تفکر فیشته، حتی آنجا که آن در اوج تجرید و انتزاع قرار دارد، یعنی به ظاهر در خطه فکری محض سیر می کند، شخصیت و دوران انقلابی فیشته نیز توأمان در تب و تاب است که این تفکر را برجسته و نمودار می سازد.

 

۶

 

·     هاینریش هاینه، اعتراف می کند:

 

الف

·     «من تقریبا تردید در این دارم که بتوان از این مرد مفهوم صحیحی عرضه داشت.

 

ب

·     در مورد کانت، فقط کافی بود که کتابی را در نظر بگیریم.

 

پ

·     در مورد فیشته، اما علاوه بر کتاب، مردی نمودار می گردد.

·     مردی که در او، اندیشه و موضع (سنگر) به وحدت رسیده اند و در چنین وحدت متعالی بر جهان معاصر مؤثر می افتند.

 

ت

·     از این رو، ما نه فقط با فلسفه ای برای توضیح، بلکه با شخصیتی سر و کار داریم، که ضمنا اندیشه توسط او مشروط می گردد.»

·     (هاینریش هاینه، «تاریخ مذهب و فلسفه در آلمان»، ص ۲۶۹)

 

۷

·     بدون تردید، فیشته جزو اقلیت انگشت شماری از ایده ئولوگ های بورژوایی آلمان در اواخر قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ است که در او اندیشه و موضع، تفکر و عمل به وحدت رسیده بودند.

 

·     (این سخن هاینه و بور بدان معنی است که دیالک تیک اندیشه و موضع و دیالک تیک تفکر و عمل در فیشته وارونه شده بوده است.

·     یعنی نقش تعیین کننده از آن پیوند بوده است و نه از آن تضاد.)

 

ادامه دارد.