خرد ـ انسان ـ تاریخ (۱۵۸)

·

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

فصل هفتم

بخش دوم

قسمت چهارم

ادامه 

 

  

۱

·     تمایلی پیش برنده اراده انسانی و «فنر غریزی» (انگیزه) نهفته در جهان تجربی اراده انسانی، انسان ها را به موجودی طبیعی و تجربی مبدل می سازد که تحت تابعیت قانون علیت (قانون علتی و معلولی) یعنی تحت تابعیت جبر طبیعی است.

۲

·     کانت برای فراهم آوردن فضایی برای اختیار (آزادی) انسانی، در فلسفه عملی، انسان را به دو موجود زیر تقسیم بندی می کند (به همان سان که در فلسفه نظری، جهان را به چیز درخود و پدیده تقسیم بندی کرده است):

الف

·     انسان به مثابه موجود تجربی و یا امپیریکی  تحت تابعیت جبر سختگیر طبیعی  

ب

·     انسان به مثابه موجود فکری (روحی) برخوردار از اختیار و یا آزادی

۳

·     موجود خردمند (عاقل) به مثابه موجود صاحب فراست، متعلق به جهان فهم  تلقی می شود و صرفا به مثابه متعلق به علت مؤثر، علیتش را اراده می نامد.

۴

·     از سوی دیگر، این موجود خردمند به مثابه جزئی از جهان تجربی و طبیعی است و در آن به اعمال خود به مثابه پدیده های صرف آن علیت وقوف دارد.

·     (کانت، «مجموعه آثار»، جلد ۴، ص ۸۹)

۵

·     به قول کانت، «و دلیل امکان پذیر گشتن فرامین بی چون و چرا این است که ایده اختیار (آزادی) مرا به عضو جهان فراست مبدل می سازد که به مدد آن، اگر من تنها بوده باشم، کلیه اعمال من همواره بر طبق خودمختاری (استقلال) اراده خواهد بود.

·     اما از انجا که من خود را همزمان به مثابه عضو جهان تجربی و طبیعی می بینم، اعمال من هم باید بر طبق این جهان باشند.

·     این به معنی تصوری از فرمان (امر) بی چون و چرای قانون سنته تیکی (ترکیبی) اپریوریکی (ماورای تجربی) است.

·     بدین طریق از فراز اراده مبتنی بر علایق تجربی و طبیعی  من، ایده متعلق به جهان فهم همان افزوده می شود.

·     ایده ای که متعلق به اراده عملی محض است.

·     ایده ای که حاوی فوقانی ترین شرط اولین منطبق با عقل است.»

·      (کانت، «مجموعه آثار»، جلد ۴، ص ۹۰)

ادامه دارد.