علی‌اکبر دهخدا
(۱۲۵۷ ـ ۱۳۳۴)
محل زندگی تهران، چهارمحال و بختیاری، وین، سوییس، استانبول
آثار
لغت‌نامه دهخدا
امثال و حکم
تحلیلی
از
ربابه نون
مسمط
یاد آر ز شمع مرده یاد آر
در
یادبود میرزا جهانگیرخان شیرازی
(۱۸۷۰ ـ ۱۹۴۷)
مدیر روزنامه صوراسرافیل
۱
.jpg)
چون باغ شود دوباره خرم
ای بلبل مستمند مسکین
وز سنبل و سوری و سپرغم
آفاق،
نگارخانهٔ چین
گل،
سرخ
و
به
رخ
عرق ز شبنم
تو داده ز کف قرار و تمکین
زان نوگل پیشرس که در غم
ناداده
به
نار شوق
تسکین
از
سردی دی
فسرده
یاد آر
معنی تحت اللفظی:
ای بلبل بینوای بی چیز
وقتی
باغ
مجددا
خرم شود
و
آفاق
از
سنبل و گل سرخ و ریاحین معطر
به
نگارخانه چین
تبدیل شود
و
تو
بی تاب و قرار گردی،
از
نوگل پیش رویی یاد آوری کن
که
قبل از دادن تسکین به آتش شوق خویش
از
سردی زمستان
در
غم
افسرده است.
۲
چون باغ شود دوباره خرم
ای بلبل مستمند مسکین
مخاطب شاعر
در این بند شعر
بلبل بینوای فقیر
(خود دهخدا)
است.
دهخدا
پس از اعدام روشنگران
در
باغ شاه
خود
را
مستمند مسکین
استنباط و احساس می کند.
روانشناسی بازماندگان شهیدان انقلابی
همین
است.
این بند شعر دهخدا،
آدمی
را
به
یاد شعر سیاوش کسرایی
در
سوگ حیدر مهرگان و یاران
می اندازد
که
در
باغ شیخ جماران موسوم به خاوران
قصابی و شقه شقه شده اند.
طلوعی با خورشیدهای خاموش
سیاوش کسرائی
(۱۳۰۵ ـ ۱۳۷۴)
(اصفهان ـ وین)
مرثیه ای برای «رحمان»
مرثیه ای برای قلبم در آنسوی مرزها
(آذرماه ۱۳۶۲)
·
هزار صخره
·
از پیشانی هزار قله فرو افتاد.
·
چراغ چشم ها شکست
·
وآئینه ها بر رف ها
·
سیاه پوشیدند.
·
وحشت
·
چون دودی بدون آتش
·
از دیدگان درها و دریچه ها
·
به درون خانه ها
·
لغزید
·
وبا دهان سیاهش
·
شهر بلعیده شد.
·
نمد در گلوگاه
·
و خنجر
·
در استخوان قناری نهادند.
·
میوه های رنگین رنج
·
گاز زده
·
اهانت دیده
·
و لهیده
·
به بازار کالا افتادند.
·
آن یگانه دیر آینده
·
که تولدش را انتظار می بردند
·
خفه آمد
·
در طشت خون.
·
کشتند
·
کشتند
·
کشتند
·
عاشقان را کشتند
·
تا عشق بر درگاه انتظار
·
بیوه بماند
·
و شب بی ستاره
·
میزبان مغموم شبکورهای شاد
·
باشد.
·
سرانجام
·
مردی از خویش برون آمد،
·
موجی سرکش
·
از دریائی
·
تلخ و
·
تنگ.
·
مردی بر آمد،
·
پرندینه مردی
·
تا پیراهن بخت باشد
·
بر عریانی آرزوها و حسرت های ما
·
مردی بر آمد:
·
کوهوار مردی
·
تا دیواری باشد
·
بر یورش گزمگان
·
مردی بر آمد:
·
فروتن مردی
·
با چشمانی از آسمان و عسل
·
با موسیقی خنده هایش
·
با طلای موهایش بر پیشانی
·
با قامتش
·
از بوریا و فولاد.
·
حیف مردی
·
نادره
·
از رنج خاسته،
·
دانش آراسته.
·
ریشه نور در جان آینه
·
و نهال رنگین کمان
·
در اشک شوق
·
شبنمی
·
با باور دریا
·
باده ای
·
بی جامه جام
·
و بال هائی
·
نه برای فرود.
·
در او
·
ستارگان تاریک
·
افول کردند
·
و با او
·
خورشیدهای خاموش
·
طالع شدند.
·
اما در من
·
باز
·
برادری به خاک افتاد،
·
تا باز برادرانی به پا ایستند.
·
مادر!
·
مادر!
·
خورشیدها با چه دردی
·
زاده می شوند !؟
·
خورشیدها با چه دردی می میرند!؟
·
به سن و سال حزب ما بود
·
آمیزه ای
·
از جوانی
·
و کمال.
·
کار رشته
·
پیکار سرشته
·
نسجی از اندیشه و عشق
·
از تبار تیزابی بود
·
و در تب دوست داشتن
·
تبر
·
بر ریشه جان خویش زد
·
و گلی دیگر نشاند
·
کنار سرخ گل تنهای حزب ما
·
کهکشان پیوند بود
·
و از آن ستاره ای دیگر آویخت
·
بر پرچم فدائیان
·
دل تپنده شعله بود
·
در خاکستر
·
گل بود در فصل سترون
·
حیدر
·
نه از راه جنگل
·
که
بر زمین ارغوان پوش توده
·
می گذشت
·
و
بهاری دیگر می جست
·
در مهرگان.
·
عطر تلخ شهادتش
·
چتر فراگیر جمع
·
وشمع لاغر جانش
·
شبچراغ راه.
·
ای کبوتر گمشده واژه نایاب!
·
بر بام لبم فرود آی
·
تا راز شکیبائی اش را
·
در شکنجه گاه
·
هم بر این دفتر حک کنم.
·
دانه را
·
چه راه درازی است، تا شکوفه شدن
·
و چه کوتاه
·
تا به خاک افتادن!
·
بهار اما
·
در این شکفتن و افتادن
·
جاودانه است.
·
ابر اشک
·
انبوهه آه
·
و عبور عطری از سرود رنجبران
·
از خویش برون آمده بود
·
و پروای جان و تن نداشت
·
جز
·
درد وطن،
·
نداشت.
·
باری، گفتند:
·
پشت کوه های کبود
·
و رودهای آبی
·
آن ستاره دلآویز نیز
·
بر خاک وطن افتاد.
.jpg)
·
وطن!
·
وطن کلمات من!
·
گهواره سرودهای من!
·
گذرگاه عشق های من!
·
دامنت را
·
پرچم پوشاننده تابوت سردار
ما کن
·
و دل غمگین ما را
·
چون دسته گلی بر ان بگذار!
·
هوای نفسگیر!
·
هوا!
·
هوا!
·
در قله ها چه می گذرد!؟
عقاب سپیدبال، پرنده دست نیافتنی!
پایان
۳
چون باغ شود دوباره خرم
ای بلبل مستمند مسکین
روانشناسی دهخدا
شبیه روانشناسی سیاوش کسرایی
است.
این تشابه پسیکولوژیکی
دال بر قانونمندی پدیده ها و روندهای اجتماعی
است.
می توان گفت
که
«تاریخ»
تکرار می شود.
اما
به
طرزی تهوع انگیزتر و تراژیکتر.
جنایت باغ شاه
کجا
و
جنایات باغ شیخ
موسوم به خاوران
کجا.
یاران دهخدا
روشنگری
کردند
و
قصابی شدند.
یعنی
مرگ شان
بی هوده
نبود.
بذر
افشاندند
و
بر
دار
شدند.
یاران سیاوش
جباران جماران
را
تأیید و تقویت و توجیه کردند
و
رسوا
شدند
و
تفاله
شدند
و
قصابی شدند.
«تاریخ»
تکرار شد.
اما
به
طرزی تهوع انگیزتر و تراژیکتر.
خورشیدهای کسرایی
خاموش شدند،
بی آنکه نوری افشانده باشند
و
با
خنجر نور
گری بهر دامن شبان تیره جهنم جماران
افکنده باشند.
ادامه دارد.
ویرایش:
پاسخحذفخورشیدهای کسرایی
خاموش شدند،
بی آنکه نوری افشانده باشند
و
با
خنجر نور
گری بر دامن شبان تیره جهنم جماران
افکنده باشند.