حافظ
ویرایش و تحلیل
از
میمحا نجار
۱
ز خانقاه به میخانه می‌رود حافظ
مگر ز مستی زهد ریا به هوش آمد
حافظ
ترجیح می دهد که به عوض ماندن در خانقاه
به
میخانه برود.
ظاهرا
از
مستی زهد ریایی
به
هوش
آمده است.
تسلط ستایش انگیز خواجه بر کلام
در
همین بیت غزل
آشکار می گردد:
۲
ز خانقاه به میخانه می‌رود حافظ
مگر ز مستی زهد ریا به هوش آمد
خواجه در این بیت غزل
در
آن واحد
دیالک تیک های زیر
را
توسعه می دهد:
الف
دیالک تیک خانقاه و میخانه
را
ب
دیالک تیک مستی زهد و مستی می
را
پ
دیالک تیک بیهوشی و هوشیاری
را
۳
ز خانقاه به میخانه می‌رود حافظ
مگر ز مستی زهد ریا به هوش آمد
خواجه
دیالک تیک خانقاه و میخانه
را
بیشک
از
شیخ شیراز
دارد.
شیخ شیراز
دیالک تیک خانقاه و مدرسه
را
توسعه داده است:
صاحبدلی به مدرسه آمد ز خانقاه
بشکست عهد صحبت اهل طریق
را
را
گفتم:
«میان عالم و عابد چه فرق بود
«میان عالم و عابد چه فرق بود
تا اختیار کردی از آن این فریق را»
گفت:
«آن گلیم خویش بدر می‌برد ز موج
«آن گلیم خویش بدر می‌برد ز موج
وین جهد می‌کند که بگیرد غریق را»
معنی تحت اللفظی:
پارسایی
(عارفی)
مدرسه را به خانقاه ترجیح داد.
برای اینکه عابد به فکر خویش است.
در
حالیکه
عالم
به
فکر همنوعان خویش است.
شیخ شیراز
در
این سه بیت شعر
دیالک تیک های زیر را توسعه می دهد:
الف
دیالک تیک خانقاه و مدرسه
را
ب
دیالک تیک عابد (اهل طریق) و عالم
را
پ
دیالک تیک خویشتن وهمنوع (غریق)
(دیالک تیک فرد و جامعه)
را
۴
ز خانقاه به میخانه می‌رود حافظ
مگر ز مستی زهد ریا به هوش آمد
خواجه
دیالک تیک راسیونال (بخردانه، عقلایی) شیخ شیراز
را
دیالک تیک خانقاه و مدرسه
را
به
دیالک تیک ایراسیونالی (نابخردانه ای)
تبدیل می کند.
یعنی
به
دیالک تیک و شاید هم به دوئالیسم خانقاه و میخانه
مبدل می سازد.
۵
ز خانقاه به میخانه می‌رود حافظ
مگر ز مستی زهد ریا به هوش آمد
خواجه
با
مفهوم «به هوش آمدن از مستی زهد ریا»،
تبر انتقادی خود
را
بر
تنه زهد ریایی
فرود می آورد.
این
انتقاد خواجه
ضمنا
انتقادی رئالیستی
است.
زباله های روحانیت
واقعا
مست از زهد ریایی
اند.
آنها
در
نهایت نادانی و بی شعوری
خیال می کنند
که
علامه دهر
اند
و
مصلح بی بدیل جامعه.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر