متد آزمایشی (۱)

پروفسور دکتر گونتر کروبر  

برگردان

شین میم شین

۱

·      متد آزمایشی، به متد علمی برای تصدیق و یا تکذیب فرضیه ها اطلاق می شود که به کمک آزمایش صورت می گیرد.

۲

·      انجام آزمایشات، مشخصه اصلی متد آزمایشی است که آن را از متدهای دیگر زیر برای تعیین صحت و سقم فرضیه ها متمایز می سازد:

الف

·      از متد مشاهده

ب

·      از متد کنترل عدم وجود تناقض منطقی و غیره.

۳

·       متد آزمایشی را اما نباید در انجام آزمایشات خلاصه کرد.

۴

·      آزمایش، تنها مرحله ای (اگر چه مرحله مهمی) در استفاده از متد آزمایشی است.

۵

·       در مجموعه عملیاتی که موقع استفاده از متد آزمایشی صورت می گیرند، آزمایش فقط «زیرمجموعه» ای را تشکیل می دهد.

۶

·      عملیات دیگر (غیر از خود آزمایش) که به متد آزمایشی تعلق دارند، به شرح زیر اند:

الف

·      استنتاجاتی (نتیجه گیری هایی) از نتایج حاصل از فرضیه، که بطور آزمایشی مورد کنترل قرار می گیرد.

ب

·      گزیده ای از نتایجی که بطور آزمایشی کنترل می شوند و

·      تفسیر نتایج حاصل از آزمایش.

۷

·      متد آزمایشی امروزه تقریبا در همه علوم طبیعی و اجتماعی به طرز وسیعی مورد استفاده قرار می گیرد.

۸

·      در «پیشتاریخ» جامعه انسانی استفاده آگاهانه از متد آزمایشی رایج نبوده است.

۹

·      اما از آنجا که «کردوکار» کاری انسانی (انسان های اولیه هم) همواره هدف کار را به طرز فکری پیش شرط خود قرار می دهد و نتایج «کردوکار» با این تصورات فکری مورد مقایسه قرار می گیرند، پس می توان گفت که در ساده ترین روند کار، عناصر اولیه و نطفه ای متد آزمایشی موجود بوده و است.

۱۰

·      استفاده از این عناصر اما هنوز بطور خودپو، بدون شناخت قوانین عینی که روندهای مورد نظر بر آنها استوار بوده اند، صورت می گیرد.

۱۱

·      و لذا این نوع «کردوکار» بیشتر خصلت امتحان کردن داشته، تا آزمایش.

۱۲

·      در علم و فلسفه زمان باستان، آزمایشاتی، آگاهانه انجام می یافته اند تا ایده ها و فرضیه های مبتنی بر حدس و گمان معینی مورد تأیید و یا تکذیب قرار گیرند.

۱۳

·      مثلا بررسی های آزمایشی پوتاگوریست ها راجع به هارمونی (همآهنگی) موسیقی که ضمنا، آنها به کشف وابستگی بلندی صوت به درازای تار آلت موسیقی نایل آمدند و آن را به معنی تأییدی بر صحت ایده مربوط به نقش عدد سالم روابط ریاضی در جهان تفسیر کردند.

۱۴

·      ارسطو، لوی کیپ، دموکریت و دیگر نمایندگان اتمیسم راجع به آزمایش،  گزارش داده اند که برای اثبات صحت فرضیه اتمیستی خود مبنی بر وجود خلأ میان اتم ها به «آزمایش با خاکستر که به اندازه یک لیوان خالی، آب در خود جذب می کند» اقدام کرده اند.

·      (ارسطو، «فیزیک»، ۴، ۶، ۲۱۳)

ادامه دارد.