جلال‌الدین محمد بلخی
معروف به مولوی
(۶۰۴ ـ ۶۷۲ ه. ق)
ویرایش و تحلیل
از
شین میم شین
بردن پادشاه آن طبیب را بر بیمار تا حال او را ببیند.
مولوی
مثنوی معنوی
دفتر اول
۱
گفت:
«هر دارو که ایشان کرده اند
آن عمارت نیست ویران کرده اند
بی خبر بودند از حال درون
استعیذ الله مما یفترون»
(پناه می برم به خدا از آنچه به ناروا نسبت داده اند.)
معنی تحت اللفظی:
هر دارو که اطبای زمینی به کنیزک تجویز کرده اند،
وضع او را بدتر کرده است و نه بهتر.
ایراد اطبای زمینی بی خبری آنها از درد درون کنیزک بود.
پناه بر خدا
از خطای اطبا.
۲
گفت:
«هر دارو که ایشان کرده اند
آن عمارت نیست ویران کرده اند
مولانا
در این بیت شعر
دیالک تیک وسیله و آماج
را
به شکل دیالک تیک دارو و درمان درد (شفا) بسط و تعمیم می دهد:
چون اطبا از درد کنیزک بی خبر بوده اند،
داروی مناسب تجویز نکرده اند.
یعنی وسیله معالجه درد (دارو)، برای درمان درد کنیزک (آماج) مناسب نبوده است.
در نتیجه ی ناهمخوانی وسیله با آماج (دارو با درد)
وضع کنیزک بدتر شده است و نه بهتر.
۳
گفت:
«هر دارو که ایشان کرده اند
آن عمارت نیست ویران کرده اند
مولانا
ضمنا
دیالک تیک تعمیر (عمارت) و تخریب را در این بیت شعر توسعه می دهد:
به نظر مولانا
اگر دارو متناسب با درد نباشد
تأثیر منفی و مخرب در اندام بیمار می گذارد:
به عوض بهبود وضع بیمار
به وخامت وضع او منجر می شود.
دیالک تیک وسیله و آماج
یکی از دیالک تیک های مارکسیستی مهم است.
برای نیل به هر آماج
باید وسیله مناسب را پیدا کرد.
مثلا برای شخم زمین (آماج) به گاوآهن و گاونر و تراکتور (وسیله) نیاز است.
با چرخ خیاطی (وسیله) نمی توان زمین را شخم زد. (آماج)
چرخ خیاطی به درد دوخت و دوز می خورد.
۴
بی خبر بودند از حال درون
مولانا در این مصرع شعر
دیالک تیک داخلی و خارجی
را
به شکل دیالک تیک درون و برون (جسم و روح و روان)
بسط و تعمیم می دهد.
این دیالک تیک
هم
یکی از دیالک تیک های مارکسیستی مهم است.
یکی از دیالک تیک های مارکسیستی مهم است.
می توان مولانا را پیشاهنگ پسیکولوژی (روانشناسی) محسوب داشت.
مولانا
امراض انسانی را به دو دسته طبقه بندی می کند:
الف
امراض جسمانی
ب
امراض (نابسامانی های) روحی و روانی
۵
در قاموس مولانا
برای معالجه امراض (نابسامانی های) روحی و روانی
داروهای معمولی نامناسب اند.
می توان گفت
که
مولانا
بی آنکه خود متوجه باشد،
روان پزشکی
را
کشف و توصیه می کند.
این کردوکار مولانا خدمت بزرگی به جامعه بشری بوده است.
ادامه دارد.
