ویرایش و تحلیل
از
یدالله سلطان پور
همپیمان
هوشنگ ابتهاج
(سایه)
۱
گشادِ کارِ آن دلبند
اگر
با
جان من
بودی
همانا
دادنِ جان،
کارِ بس آسانِ من بودی
معنی تحت اللفظی:
اگر گشایش گره کار آن محبوب
بسته به جان دادن من می بود،
من
درجا
جان می دادم.
اولین سؤالی که به ذهن خواننده ی اندیشنده این غزل سایه
خطور خواهد کرد،
این است
که
منظور سایه از دلبند چیست؟
ضمنا
گشایش گره کار دلبند
چه ربطی به بستن پیمان و پیدا کردن همپیمان دارد؟
حریفی بر آن بود،
که یکی از دلایل محبوبیت فراگیر سایه،
مفاهیم فئودالی ـ انتزاعی سایه است.
مفاهیم سایه
همان
مفاهیم خواجه شیراز
اند:
۲
حافظ
گشاد کار مشتاقان در آن ابروی دلبند است
خدا
را
یک نفس بنشین
گره بگشا ز پیشانی
معنی تحت اللفظی:
گشایش گره از کار مشتاقان
در ابروی دلبند است.
تو را خدا
یک لحظه بنشین و اخم مکن.
حالا
همین بیت غزل خواجه
را
با بیت غزل سایه مقایسه کنیم:
همانا
سایه
به احتمال قوی
خودش خبر ندارد.
ولی شعر سایه (و شهریار و غیره)، تحت سیطره مفاهیم خواجه است.
به همین دلیل
مفاهیم گشاد کار و دلبند خواجه
بر شعر سایه
سایه می اندازند.
۲
حافظ
معنی تحت اللفظی:
در رابطه با زلف سیاه دلبندان
گزافه گویی مکن.
چون
اگر در اثر گزافه گویی از زلف سیاه دلبندان، تیره فکر شوی،
کسی نیست که گره کارت را بگشاید.
در این بیت غزل خواجه نیز مفاهیم دلبند و گشایش کار
به کار رفته اند.
این
هم
رد پایی از خواجه در شعر سایه و شهریار و این و آن است.
۳
حافظ
زمام
به رشته ای اطلاق می شود
که در جوف بینی شتر کنند و بر وی مهار بندند.
معنی تحت اللفظی:
شاهد (معشوق) دلبند ما
از
مستی
خوشش می آید.
به همین دلیل
زمام ما
را
به
دست مستی
سپرده اند.
۴
همانا
به قول حریف،،
هویت (یکسانی) و شباهت مفاهیم سایه با مفاهیم خواجه،
ولی
فقط ظاهر قضیه است.
سایه
سرباز و سردار توده و حزب توده
است.
درست به همین دلیل،
مفاهیم خود
را
از تجرید چیزهای به کلی دیگری تشکیل می دهد.
دلبند سایه و گشاد کار دلبند سایه
ضد صد در صد دلبند خواجه و گشایش کار او ست.
دلبند سایه چیست؟
گشاد کار دلبند
که
سایه
حاضر به دادن آسان جان برای آن است،
به چه معنی است؟
ادامه دارد.
را
یک نفس بنشین
گره بگشا ز پیشانی
معنی تحت اللفظی:
گشایش گره از کار مشتاقان
در ابروی دلبند است.
تو را خدا
یک لحظه بنشین و اخم مکن.
حالا
همین بیت غزل خواجه
را
با بیت غزل سایه مقایسه کنیم:
گشادِ کارِ آن دلبند
اگر
با
جان من
بودی
همانا
دادنِ جان،
کارِ بس آسانِ من بودی
سایه
به احتمال قوی
خودش خبر ندارد.
ولی شعر سایه (و شهریار و غیره)، تحت سیطره مفاهیم خواجه است.
به همین دلیل
مفاهیم گشاد کار و دلبند خواجه
بر شعر سایه
سایه می اندازند.
۲
حافظ
دلا همیشه مزن لاف زلف دلبندان
چو تیره رأی شوی کی گشایدت کاریمعنی تحت اللفظی:
در رابطه با زلف سیاه دلبندان
گزافه گویی مکن.
چون
اگر در اثر گزافه گویی از زلف سیاه دلبندان، تیره فکر شوی،
کسی نیست که گره کارت را بگشاید.
در این بیت غزل خواجه نیز مفاهیم دلبند و گشایش کار
به کار رفته اند.
این
هم
رد پایی از خواجه در شعر سایه و شهریار و این و آن است.
۳
حافظ
مستی به چشم شاهد دلبند ما خوش است
ز آن رو سپرده اند به مستی زمام ما
زمام
به رشته ای اطلاق می شود
که در جوف بینی شتر کنند و بر وی مهار بندند.
معنی تحت اللفظی:
شاهد (معشوق) دلبند ما
از
مستی
خوشش می آید.
به همین دلیل
زمام ما
را
به
دست مستی
سپرده اند.
۴
گشادِ کارِ آن دلبند
اگر
با
جان من
بودی
همانا
دادنِ جان،
کارِ بس آسانِ من بودیبه قول حریف،،
هویت (یکسانی) و شباهت مفاهیم سایه با مفاهیم خواجه،
ولی
فقط ظاهر قضیه است.
سایه
سرباز و سردار توده و حزب توده
است.
درست به همین دلیل،
مفاهیم خود
را
از تجرید چیزهای به کلی دیگری تشکیل می دهد.
دلبند سایه و گشاد کار دلبند سایه
ضد صد در صد دلبند خواجه و گشایش کار او ست.
دلبند سایه چیست؟
گشاد کار دلبند
که
سایه
حاضر به دادن آسان جان برای آن است،
به چه معنی است؟
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر