دایرة المعارف فلسفه بورژوایی واپسین (562)

 

پروفسور دکتر هلموت لانگه

استاد دانشگاه برمن (آلمان)

فصل ۲۲

 فنفلسفه 

(تکنیکفلسفه)

برگردان

شین میم شین

پیشکش

به

عبد الصمد کامبخش

چشم و چراغ توده

بخش اول

فنفلسفه به مثابه رشته علمی فرعی (حاشیه ای)

ادامه

۱۰

·      مسئله اما قبل از همه، خودویژگی شیئی خود فن (تکنیک) است.

·      راه حل های فنی جدید به معنی واقعی کلمه بی تاریخ اند.

·      راه حل های فنی جدید، که راه حل های فنی قدیم را مبنا قرار می دهند، آنها را تا حد معینی بدون توجه به شرایط تشکیل شان، جایگزین می سازند و بدین طریق، عملا راه حل های قدیم را شیئیت زدایی می کنند.

۱۱

·      به عبارت دیگر، اگرچه روند توسعه فنی از سویی بدان سان تعریف می شود که موجد چیز جدیدی است، اما از سوی دیگر، در همان چیز جدید، همیشه فقط نوع نوینی از مسئله ی همیشه واحدی، موجب ارتقای مؤثریت می شود که در دورنمای رابطه وسیله و آماج است.

·      مراجعه کنید به دیالک تیک وسیله و آماج، دیالک تیک سیستم ـ ساختارـ فونکسیون در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

·      (مثال:

·      خیش و گاو آهن عملا همان فونکسیونی را به عهده دارند که تراکتور دارد.

·      آنچه در گذر از خیش و گاوآهن به تراکتور، تغییر یافته، ارتقای سطح فونکسیونالیته و بهبود نیل به آماج (شخم زمین) است.

·      این دستاورد در نتیجه تغییر ساختار و وسیله و تکمیل ساختار و وسیله حاصل آمده است. مترجم)

۱۲

·      این جنبه، تقریبا دیری است که در کانون تأملات فنفلسفی قرار دارد.

·      بویژه اگر توسط کسانی توسعه یابد که تکنیسین نیستند.

·      تمرکز به این جنبه اما همزمان موجب عطف توجه ژرفکاونده بر روند توسعه فنی و تأثیرات خاص سیستم های خاص فنی مربوطه است.

۱۳

·      در حال حاضر، اشتغال هر چه بیشتر با خود فرم ها و مسائل توسعه تکنیک (فن) به مثابه پیش شرط شیئی برای تحلیل مناسب تأثیرات اجتماعی آن به چشم می خورد.

·      ( مراجعه کنید به «پله سوم»: فن در «جامعه صنعتی»)

۱۴

·      طبیعی است که فنفلسفه محدودی از این دست، برای اکثریت مهندسین جاذبه ای نداشته باشد.

۱۵

·      محدودیت های تاریخی فنفلسفه اما فقط بخشا می تواند بیانگر بی اعتنایی اکثریت تکنیسین ها نسبت بدان باشد.

۱۶

·      محدودیت های معین ناشی از طرز کار تکنیسیسن ها می توانند حداقل مهم  باشند.

·      (ف. کاپ، «فنفلسفه تحلیلی»، ۱۹۷۸، ص ۷۹)

۱۷

·      پارامترهای اجتماعی پروژه های فنی در فرمولبندی وظایف مشخص، عمدتا به پارامترهای فنی تبدیل شده اند و مقرر گشته اند.

۱۸

·      توسعه حل واقعی مسائل به این میزان، به مثابه روند فنی ـ مهندسی جامه عمل می پوشد.

·      آن سان که استفاده از بازتاب های فلسفی خاص، در اینجا عملا و عینا محدود شده است. 

۱۹

·      تمایل بسیاری از مهندسین در زمینه انتقال این دانش تجربی به روند فنی در کل (فرمولبندی آماج ها، تحول بخشیدن به آنها به صورت تعیین وظایف مشخص، حل، به انضمام تصمیمگیری راجع به نوع فنی ممکنه ای، طرق استفاده و آلترناتیو های استفاده، تأثیرات) و تبدیل آن به شالوده حرفه ای و اجتماعی خودآگاهی خود، قابل کتمان نیست.

·      (هورت لدر، «جامعه ـ تصویر مهندسین. راجع به رفتار فلسفی روشنفکریت فنی در آلمان» ۱۹۷۰، ص ۱۵۰)

۲۰

·      در روند اجتماعی گشتن پیشرونده فن، البته مسائل جدیدی مطرح می شوند، که نهایتا از تضاد های درونی ردوکسیونیسم (تقلیلگرایی) فنی ئی از این دست، نشئت نمی گیرند.

۲۱

·      قطعا امروز نیز در میان مهندسین علاقه ی به اصطلاح «ماورای فنی» به جنبه های اجتماعا مهم فن، به طرز محسوسی افزایش می یابد.

·      این جنبه ها بخشا حاوی مسائل فلسفی اند.

·      از این علاقه مهندسین، انجمن مهندسین آلمانی به طور سنتی با عرضه برنامه های آموزشی و هماندیشی (مباحثه) مختلف، استقبال به عمل می آورد.

۲۲

·      رشد کنونی علاقه «ماورای رشته ای» مهندسین اما برعکس، در بخش های مهم در درون سندیکاها و یا در حواشی آنها رونق می گیرد.

·      (مراجعه کنید به «روشنفکریت، روشنفکران و جنبش کارگری در اروپای غربی»، کنفرانس ای ام اس اف، ۱۹۸۵، ص ۳۴۰ ـ ۵۱۴)

۲۳

·      راجع به رشد حداقل محدود علاقه در رابطه با جنگ جهانی امپریالیستی اول

·      مراجعه کنید به ک. ه. لودویگ، «فن و مهندسین در رایش سوم»، ۱۹۷۴، ص ۴۴

·      انگلهاردت، «جهان بینی وفن»، ۱۹۲۲

·      نقل قول از چیمر، «فلاسفه آلمانی در فن»، ۱۹۳۷، ص ۹۸) 

۲۴

·      راجع به رشد حداقل محدود علاقه در رابطه با جنگ جهانی امپریالیستی دوم

·      مراجعه کنید به بخش سوم «ایده فن و اخلاقی سازی فن» 

ادامه دارد.