علیت (4)

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان

شین میم شین

V

اصل علیت در

ماتریالیسم فرانسه

1

·        درک ماتریالیستی ـ مکانیکی از علیت به عنوان بخشی از دترمینیسم مکانیکی در ماتریالیسم فرانسه در قرن هجدهم به کمال همه جانبه اش می رسد.

·        مراجعه کنید به دترمینیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

2

·        شاخص اصلی این ماتریالیسم عبارت است از باور به علیت خطی، که در آن حوادث ماهوی و غیرماهوی، ضرور و تصادفی در زنجیری پشت سر هم ردیف می شوند که هر حلقه را معنی همانندی با حلقه دیگر است.

3

پل هنری تیری د هولباخ

(1723 ـ 1789)

از متفکران رادیکال قرن هجدهم

 از همکاران دیده رو و دآلمبر

 از مؤلفین دایرة المعارف (35 جلدی)

نماینده آته ئیسم

 دترمینیسم

ماتریالیسم.

·        به قول هولباخ «جهان زنجیری ناگسستنی و بی پایان از علت و معلول است»، که در آن تصادف عینی وجود ندارد.

·        (هولباخ، «سیستم طبیعت»، ص 28)  

4

·        به عبارت دیگر تصادف تنها محصول نادانی سوبژکتیو ما نسبت به علل طبیعی است.

5

·        ماتریالیسم فرانسه همانند ماتریالیسم انگلیس در قرن هفدهم در درک خود از علیت به مبارزه مستقیم بر ضد جزم های تئولوژیکی (فقهی) معروف به علت غائی الهی بر می خیزد و استتنتاجات الحادآمیز خود را آگاهانه مطرح می سازد.

6

·        اما به سبب سطح نازل رشد علوم در آن زمان می بایستی به طبیعتفلسفه و بویژه به دستاوردهای علم مکانیک تکیه زند و لذا نمی توانست خالی از معایب و نارسائی هائی باشد، که در سال های بعد بهانه به دست کسانی می دهند که قصد زیر علامت سؤال کشیدن اعتبار عام اصل علیت را دارند. 

معایب ماتریالیسم مکانیکی در

درک علیت

(معایب درک مکانیکی علیت)  

·        یکی از معایب درک مکانیکی علیت (درک ماتریالیسم مکانیکی از علیت) را می توان استنتاجات فاتالیستی (تقدیرگرایانه) آن دانست که نتیجه انکار تصادف اند.

·        درک مکانیکی علیت بویژه در مورد تحولات اجتماعی و روندهای توسعه اجتماعی ضعف های زیرین خود را نشان می دهد:

1

·        درک مکانیکی علیت انسان را اسیر دست و پا بسته جبری (ضرورتی) کور می داند که فاقد هرگونه آزادی انتخاب و تصمیم گیری است.

2

·        درک مکانیکی علیت، علت کلیه روندهای اجتماعی را درعلل مکانیکی مثلا تأثیر حرکت اتم ها و مولکول ها در جسم سلاطین و حکام و غیره خلاصه می کند.

3

·        نارسائی علیت گرانی مکانیکی اما در عرصه ارگانیکی نیزخود را نمایان می سازد:

·        علیت گرانی مکانیکی به سبب ناتوانی از توضیح علمی پدیده هدفمندی ارگانیکی و رفتار نهائی ارگانیسم، میدان را در اختیار انحصاری تله ئولوژی ایدئالیستی قرار می دهد.

·        (تله ئولوژی نامی است که کریستیان ولف به نظریه فراگیر، معنوی، ایده ای و بالاخره الهی هدفمندی هر حرکت و توسعه  در جهان داده است. 

·        تله ئولوژی آموزش ایدئالیستی است که پدیده های تطبیق، هدفخوانی و آماجگرائی سیستم های آلی را بطرز آنتروپومورفی جامه عرفان می پوشاند، به هدفگذاری روحی از قبل مقدر برای چیزها، روندها، سیستم ها و غیره جهان مادی اعتقاد دارد و لذا ساختار و توسعه  واقعیت را نه بطور علی، بلکه بطور غائی، بمثابه نتیجه مشیت ایده هدفگذار غیرمادی می داند. مترجم)

·        مراجعه کنید به  تله ئولوژی در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

4

·        درک ماتریالیستی علیت تا قرن هجدهم با درک عمدتا ایدئالیستی ـ عینی علیت در مبارزه بود، مبارزه ای که افلاطون آغاز کرده بود.

·        مراجعه کنید به ایدئالیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

ادامه دارد.