سیری در شعری از میرزا علی معجز (34 )

میرزا علی معجز

(1252 ـ 1313)

(1873 ـ 1934)

رسول پیگیر هومانیسم، رنسانس و روشنگری

ویرایش، ترجمه و تحلیل از

میمحا نجار

شعرخوانی میرزا علی معجز  

به مناسبت افتتاح اولین مدرسه دخترانه

در شبستر

در سال 1309 هجری شمسی

فقط ای حاجی داداشلار، چون ائدیر نظاره فالچی

 کلم لطیف نافه، کیریخیر بیچاره فالچی

 قلمی وورار دواته، چیخادار دوباره فالچی

 طرفینه وار بو کارین، زحماتی بی نهایت

·        معنی تحت اللفظی:

·        ای داداش های به سفر حج رفته، مسئله این است که وقتی فالچی بیچاره، چشمش به کلم لطیف ناف زنان می افتد، کلافه می شود.

·        بعد با حواس پرتی قلم را در دوات فرو می کند و دو باره بیرون می آورد.

·        این کرد و کار اما برای هر دو طرف آزارنده است.

1

·        معجز اکنون با طنز تلخی طبقه حاکمه را مورد خطاب قرار می دهد:

·        کسانی که به بهانه مکاتبه زنان با نران آنها را از حق آموزش فوت و فن خواندن و نوشتن محروم می سازند، تا از اخلاق فئودالی ـ اسلامی محافظت به عمل آورند، درست همان کسانی اند که شکم دختران و خواهران و مادران و زنان خود را جلوی فالچی بیگانه باز می کنند تا اوراد بی سر و ته را روی ناف آنان بنویسد.

·        معجز در این بند شعر ریا و تزویر و تظاهر به تقوای طبقه حاکمه را به نقد می کشد:

·        معجز عفت نظری ادعائی را در مقابل تخریب عملی آن قرار می دهد:

·        کسب و کار طبقه حاکمه از دیرباز در حرف از پاکدامنی سخن گفتن و در عمل پاکدامنی را هیچ انگاشتن بوده است.

·        وارونه سازی دیالک تیک حرف و عمل.

·        این وارونگی امروزه در مسئله حجاب زنان تداوم می یابد:

·        بخش مهمی از زنان ایران به ظاهر حجاب اسلامی را رعایت می کنند، ولی در واقع، نیهلیسم اخلاقی را، تن فروشی و عیاشی را جامه عمل می پوشانند.

2

 اولا گر سوادی یاران، مشهدی تکذبانون

 قاباغیندا عورت آچماز گوبگین، فلان آغانون

  او تکذبان محرم، گوبگین یازاندا قانون

 ائدر حفظ، آبروی حضراتی بی نهایت.

·        معنی تحت اللفظی:

·        یاران، اگر زنان با سواد باشند، دیگر ناف خود را برای نگارش اوراد خرافی در اختیار هر کس و ناکس قرار نمی دهند.

·        در آن صورت قانون ناف زنان را می نویسد، نه فال بین.

·        بدین طریق، آبروی حضرات هم حفظ می شود.

·        منظور معجز از مصراع سوم این بند شعر، روشن نیست.

·        شاید منظور او تنظیم مناسبات اجتماعی توسط قانون لائیک باشد.

پایان