سیری در شعری از شیخ شبستر (28)

ویرایش و تحلیل از

میمحا نجار

مقام دلگشایش، جمع جمع است

جمال جانفزایش، شمع جمع است

·        معنی تحت اللفظی:

·        مقام دلگشای پیامبر اسلام جمع جمع است و جمال جانفزای او شمع جمع است.

1

مقام دلگشایش، جمع جمع است

·        منظور شیخ شبستر از این مصراع شعر، این است که مقام پیامبر اسلام کمال مطلق بوده است.

·        یعنی موجودی عالی تر از او وجود نداشته است.

·        عرفان قرون وسطی علیرغم تضاد ایده ئولوژیکی با تئولوژی، در زمینه ایدئالیزه کردن پیامبر اسلام دست تئولوژی را از پشت بسته است.

·        آنچه که به ظاهر، بی ضرر و زیان جلوه گر می شود، حاوی نطفه های زهر آگین کنسرواتیسم (محافظه کاری)  است.

·        چون با تجلیل از کسی برابری بی چون و چرای انسان ها زیر علامت سؤال قرارد اده می شود.

2

مقام دلگشایش، جمع جمع است

·        بی اعتنا به اینکه شیخ شبستر می داند و یا نمی داند، بدین طریق شالوده نظری لازم برای ایده ئولوژی های نخبه ای، راسیستی، فاشیستی و فوندامنتالیستی ریخته می شود.

·        بی دلیل نیست که ایده های نخبه ای، پیشوایئ، راسیستی، فاشیستی و فوندامنتالیستی به آسانی آب خوردن در جهنم جامعه ایران مقبولیت کسب می کنند و انجام جنایات بزرگی از قبیل 28 مرداد، قتل های زنجیره ای آشکار و نهان جماران و خاوران تسهیل می شود.

·        نابرابری انسان ها نخست با ایدئالیزه کردن پیامبران و ائمه شروع می شود و به ایدئالیزه سلاطین و خوانین و خلفا و فقها منتهی می شود.

·        بدین طریق است که عکس کسی در آئینه ماه نمایان می شود و موی کسی در لا به لای اوراق قرآن.

·        تجلیل نخبگان به تحقیر توده ها منتهی می شود و جامعه رفته رفته به جهنم استحاله می یابد.  

3

جمال جانفزایش، شمع جمع است

·        پس از تجلیل دلبخواهی و سوبژکتیو مقام پیامبر اسلام، نوبت به تجلیل لگام گسیخته از جمال او می رسد.

·        جمال پیامبر اسلام از دید شیخ شبستر چنان نورانی و زیبا ست که به شمع جمع شبیه است.

·        اولا زیبائی ظاهری و صوری کسی تعیین کننده نیست.

·        برای اینکه این به معنی فرمالیسم معرفتی است که فاقد ارزش واقعی و علمی است.

·        هدف و آماج عوام الناس و عوامفریبان از مطلق کردن جمال محمد و علی و این و آن اما چیز دیگری است که آخوند ها در منابر بطور غیرمستقیم «توضیح» می دهند:

·        همانطور که نماینده دهی باید بلحاظ ظاهر بی عیب و نقص باشد، نماینده خدا هم باید بی عیب و نقص باشد.

·        این بدان معنی است که روحانیت از جمال محمد و علی و این و آن، مدرک و سندی بر نبی و ولی خدا بودن محمد و علی سرهم بندی می کنند.

4

جمال جانفزایش، شمع جمع است

·        نسبت دادن زیبائی صوری به پیامبر و ائمه، به فرمالیسم معرفتی عرفا و فقها و شیادان دیگر دلالت دارد.

·        آنها دیالک تیک فرم و محتوا را به شکل دیالک تیک جمال و کمال بسط و تعمیم می دهند و نقش تعیین کننده را از آن فرم (جمال) قلمداد می کنند.

·        ما این روش و متد برخورد به قضایا را فرمالیسم معرفتی می نامیم.

·        سعدی هم وصف همانندی از پیامبر اسلام کرده است :

سعدی

(گلستان دیباچه، ص 1 ـ 6.)  

شفیع مطاع نبی کریم

قسیم جسیم نسیم وسیم

بلغ العلی بکماله

کشف الدجی بجماله

حسنت جمیع خصاله

صلو علیه و آله.

·        معنی تحت اللفظی:

·        خوبرو، خوش اندام و تنومند، خنده رو و زیبا

·        به سبب هنر و کمالش

·        به مرتبه بلند رسید

·        و به جمال خود تاریکی را بر طرف نمود.

·        همه صفات وی نیکو ست

·        بر وی و آل او درود بفرستید.

·         

·        انگار اگر پیامبر اسلام زیبارو نبود و به احتمال قوی هم نبوده است، آسمان به زمین می آمد.

ادامه دارد.