سیری در جهان بینی مهدی اخوان ثالث (11)

سگ ‌ها و گرگ‌ ها

مهدی اخوان ثالث 

تحت تأثیر شعری از شاندور پتوفی

شاعر انقلابی مجار

ترجمه محمود تفضلی

(  ۱۲۹۷ــ  ۱۳۶۳ )

  نویسنده و مترجم 

  

اهدا به محمود تفضلی

ویرایش و تحلیل از

شین میم شین

خروشد باد و بارد ـ همچنان ـ برف
ز سقف کلبه ی بی‌ روزن شب،
شبِ توفانیِ سردِ زمستان،
زمستانِ سیاهِ مرگمرکب

·        معنی تحت اللفظی:

·        باد در خروش است و برف از سقف کلبه بی روزن سوار بر مرکب مرگ شب توفانی و سرد زمستان ـ همچنان و هنوز ـ در بارش است.

1

·        از غنای معنوی، فرمال و ساختاری این دو بیت شعر، می توان به بضاعت تخیلی ـ هنری ـ استه تیکی غول آسای اخوان پی برد:

·        شب به کلبه بی روزنی تشبیه می شود که در خارج از آن، باد می خروشد و از سقف آن ـ بی وقفه و بی امان ـ برف می بارد.

·        زمستان به سواره سیاهپوشی تشبیه می شود که در شب سرد و توفانی سوار بر اسب مرگ می تازد.

2

·        برای این تصورات و تصاویر، قوه تخیلی فوق العاده قوی لازم است.

·        این ولی هنوز تمامی عظمت این بند شعر نیست.

·        عظمت معنوی این بند شعر آن است که این استنباط گرگان است که بر خلاف سگان، نه در مطبخ اربابی، بلکه در زیر آسمان باز قرار دارند.

·        شاعر خود را به جای گرگان نهاده است و بسان گرگان در کلنجار مستمر با طبیعت بی رحم است.

3

آواز گرگ‌ها

·        شاعر و اخوان پس از «ترجمه» ی آواز سگ ها  به «ترجمه» ی آواز گرگ ها می پردازند که ضد دیالک تیکی سگ ها محسوب می شوند.

·        فرق و تفاوت و تضاد سگ ها با گرگ همین جا ست:

·        سگ و گرگ منشاء واحدی دارند.

·        خویشاوندند.

·        سگ به همکاری و همزیستی با انسان تن در داده است و به اصطلاح «اهلی و رام» انسان شده است، ولی گرگ وحشی و بیگانه با انسان مانده است.

4

«زمین سرد است و برف آلوده و تر
هوا تاریک و توفان خشمگین است

کشد – مانند سگ ها- باد، زوزه، 
زمین و آسمان با ما به کین است.»

·        معنی تحت اللفظی:

·        زمین سرد و برفگرفته و خیس است و هوا تاریک و توفان خشمناک است.

·        باد ـ بسان سگ ها ـ زوزه می کشد.

·        زمین و آسمان سر دشمنی با ما دارند.

5

·        در بیت اول این بند شعر همان احساس و استنباط تکرار می شود که سگ ها داشته اند:

«زمین سرد است و برف آلوده و تر،

هوا تاریک و توفان، خشمناک است

·        تفاوت و تضاد احساس و استنباط گرگ ها با احساس و استنباط سگ ها در بیت دوم این دو بند شعر آشکار می گردد:

الف

کشد - مانند گرگان- باد، زوزه،

·        اکنون به جای گرگ ها، سگ ها زوزه می کشند.

·        از اینجا معلوم می شود که سگ ها و گرگ ها یکدیگر را به عنوان دو دشمن تلقی می کنند و حرکات و سکنات یکدیگر را ضبط و ثبت می کنند.

·        سگ ها و گرگ هایی که منشاء واحدی دارند و خویشاوند طبیعی دیرین یکدیگر اند.

ب

ولی ما نیکبختان را چه باک است؟»

·        تفاوت و تضاد دوم در مصراع دوم این دو بند شعر است:

·        گرگ ها زمین و آسمان را دشمن خود احساس و استنباط می کنند.

·        سگ ها اما ببرکت همکاری و همزیستی با انسان، باکی از زمین و آسمان ندارند و خود را نیک بخت احساس می کنند.

6

شب و کولاکِ رعب انگیز و وحشی،

شب و صحرای وحشتناک و سرما

بلای نیستی، سرمای پرسوز،
حکومت می کند بر دشت و بر ما

·        معنی تحت اللفظی:

·        ما ـ بسان دشت ـ محکوم شب، کولاک رعب انگیز و وحشی، صحرای وحشتناک، بلای نیستی و سرمای پر سوز هستیم.

·        در این بند شعر دو تفاوت اساسی میان سگ ها و گرگ ها تبیین می یابند:

الف

·        گرگ ها طبیعت (شب و کولاک و سرما و غیره) را حاکم بر خویش استنباط و احساس می کنند.

·        سگ ها برای طبیعت تره حتی خرد نمی کنند.

ب

·        دلیل این دو احساس و استنباط متضاد در طرز زیست متفاوت  گرگ ها و سگ ها ست:

·        سگ ها در محل امنی به نام مطبخ تحت حمایت انسان ها زندگی می کنند ولی گرگ ها در نهایت تنهایی در صحرای وحشتناک بسر می برند.

7

نه ما را گوشه ی گرمِ کنامی 

شکافِ کوهساری، سرپناهی

نه حتی جنگلی کوچک، که بتوان
در آن آسود ـ بی ‌تشویش ـ گاهی.

·        معنی تحت اللفظی:

·        ما نه از گوشه گرم کنامی برخورداریم و نه از شکاف کوهساری.

·        نه سرپناهی داریم و نه حتی جنگل کوچکی هست تا بدون تشویش لحظه ای در آن بیاساییم.

·        در این بند شعر تفاوت زیست و طرز زیست گرگ ها و سگ ها بهتر از بند قبلی آشکار می گردد:

·        سگ ها آسوده تر و سعادتمندتر از گرگ ها هستند.

·        سگ ها این آسایش و سعادت را در نتیجه ی عقد قرار داد همکاری و همزیستی با انسان دارند.

·        این اما همه مزایای همکاری و همزیستی سگ ها و گربه ها و غیره با انسان نیست.

·        سگ ها در همزیستی با انسان تا حدودی اجتماعی شده اند و توسعه یافته تر از گرگ ها هستند.

ادامه دارد.