رفتار (6)

پروفسور دکتر ولفگانگ پطر ایش هورن

پروفسور دکتر گئورگ کلاوس

برگردان شین میم شین

4

مفهوم رفتار در جامعه شناسی معاصر بورژوائی

سوبژکتیویته مناسبات 

دیالک تیک سوبژکت ـ اوبژکت

·        در جامعه شناسی معاصر بورژوائی، مفهوم رفتار رواج وسیع دارد:

·        این مفهوم رفتار ـ قبل از همه ـ گرایش امپیریستی،  پسیکولوژیستی خود ویژه و کنسرواتیویستی ـ توصیفی بخش اعظم جامعه شناسی بورژوائی را منعکس می کند.

1

·        یکی از این جریانات، جریانی است که تفاسیر مبتنی بر تفاسیر بی هیویوریستی (رفتارگرائی) ـ پسیکولوژیکی از رفتار را مبنای کار و تحقیق خود قرار می دهد.

·        این جریان اولا ازتحریکات و واکنش هائی آغاز بکار می کند که براساس مشاهده تجربیِ بیواسطه قابل بازسازی اند.

·        ثانیا از قوانین وابستگی میان تحریکات و واکنش های یاد شده آغاز بکار می کند.

·        رفتار بمثابه فونکسیون سه پدیده زیر تفسیر می شود:

الف

·        هم بمثابه فونکسیون تحریکاتی که هم اکنون پدید می آیند.

ب

·        هم بمثابه فونکسیون تحریکاتی که در زمان گذشته پدید آمده اند.

ت

·        هم بمثابه فونکسیون تحریکاتی که در روند یادگیری مورد حلاجی قرار گرفته اند.

2

 جورج کاسپار هومانس (1910 ـ 1989)

جامعه شناس آمریکائی

بانی تئوری استقرائی رفتار اجتماعی

بانی تئوری گزینش راسیونال

آثار:

تئوری گروه اجتماعی (1972)

·        جورج هومانس رفتار را بمثابه داد و ستد  کردوکارهائی میان اشخاص (در واقع میان دو شخص) تلقی می کند،  کردوکار  هائی که برای افراد مربوطه کم و بیش مفید و یا گران تمام می شوند. 

·        میزان سود و زیان حاصله محتوا، جهت و قوت رفتار را مشروط می سازد.

·        از این نظریه می توان به سلسله ای از وابستگی های فونکسیونی رسید.

3

·        نظریه مشابهی را فرانتس یوزف استندن باخ رواج داده است.

·        در نظریه او مسئله یادگیری مقام خاصی دارد:

الف

·        بنظر او رفتار محصول یادگیری است.

ب

·        بنظر او رفتار تحقق یادگیری است.

ت

·        بنظر او یادگیری خود را در رفتار نمایان می سازد.

·        چنین نظریاتی در جزئیات پژوهی اجتماعی ـ پسیکولوژیکی سودمند اند، اما بلحاظ فلسفی تازگی ندارند.

·        آنها را می توان در فلسفه روشنگری (مثلا در فلسفه جان لاک) هم یافت.

4

·        چنین نظریاتی اما وقتی بمثابه پایه و اساس واحد کلیه علوم اجتماعی قلمداد شوند و موجد انتگراسیون (هم پیوندی) میان آنها نامیده شوند، بطلان بی چون و چرای خود را نشان خواهند داد.

·        (مثلا نظریات مالفسکی، آلبرت)

·        این نظریات حاوی معایب زیرند:

1

·        اولا چنین نظریاتی به خلاصه کردن علوم اجتماعی و بویژه جامعه شناسی در رفتارپژوهی بی هیویوریستی (رفتارگرائی)   ـ پسیکولوژیکی و لذا اصولا به خلاصه کردن آنها در روانشناسی منجر می شوند.

2

·        ثانیا پیروی از این نظریات سبب خواهد شد که علوم اجتماعی به تعلیمات روابط و مکانیسم های غیر تاریخی، صوری و توخالی بدل شوند و نتیجتا دیگر نه برای کشف روندهای اجتماعی مشخص و قوانین توسعه حیات اجتماعی مناسب باشند و نه بدرد توضیح و پیش بینی روندها و پیوندهای اجتماعی بلحاظ تاریخی مهم  بخورند.

3

·        ثالثا این نظریات (و دلیل پیدایش چنین نظریاتی نیز در شرایط کنونی همین است) به معنی صرفنظر از موارد زیرین خواهد بود:

الف

·        به معنی صرفنظر از تحول انقلابی سوسیالیستی جامعه خواهد بود.

ب

·        به معنی صرفنظر از پایه ریزی علمی مبارزه طبقاتی طبقه کارگر و حزب آن خواهد بود.

ت

·        به معنی صرفنظر از رهبری سوسیالیستی جامعه خواهد بود.

پ

·        به معنی صرفنظر از تشکیل آگاهی سوسیالیستی خواهد بود.

4

·        تئوری فلسفی ـ سوسیولوژیکی رفتار که شامل ماتریالیسم تاریخی را نیز می شود، هم بلحاظ تئوریکی ـ متدئولوژیکی و هم بلحاظ عملی در مغایرت آشکار با نظریه رفتار که از سوی تئوری اجتماعی بورژوائی معاصر اشاعه داده می شود، قرار دارد.

ادامه دارد.