دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (327)

پروفسور دکتر هانس یورگ سندکولر

فصل هفتم

ماتریالیسم 

برگردان شین میم شین

پیشکش

 به

 عبدالصمد کامبخش

  (  ۱۲۸۲ ـ ۱۳۵۰ )  

بخش نهم

 ماتریالیسم و دیالک تیک از زمان لنین.

 نقد ماتریالیسم به مثابه نقد مارکسیسم

 تئودور آدورنو (1903 ـ 1969)  

فیلسوف، جامعه شناس، تئوریسین موسیقی و آهنگساز

از سردمداران مکتب فرانکفورت

از آثار اصلی او

دیالک تیک روشنگری

دیالک تیک منفی

تئوری استه تیکی

·        تئودور آدورنو در رشته درسی ئی در مکتب فرانکفورت (1962 ـ 1963) تحت عنوان «ترمینولوژی فلسفی» اعلام می دارد که تحت شرایط رستاوراسیون (احیای) جامعه بورژوائی در آلمان فدرال در مکتب فرانکفورت دیگر علاقه ای به ماتریالیسم دیالک تیکی و مارکسیسم وجود ندارد.     

1

·        آدورنو میان «ماتریالیسم» کذائی و گمانورزی هگلی علامت تساوی می گذارد:

·        راجع به «ماتریالیسم دیالک تیکی باید گفت، گرایشاتی که به ماده، یعنی به بازتولید فیزیکی حیات نسبت داده می شوند، بطور کلی فقط زمانی به مثابه چنین گرایشاتی درک می شوند که بر سوبژکتی بازتاب یابند که این حرکت را به مثابه آن بازسازی کند.

·        به عبارت دیگر، خودجنبی به اصطلاح نیروهای مولده مادی ادعا شده توسط مارکس، که بلحاظ تاریخی بطور بیواسطه به خودجنبی عینیت هگلی بطور کلی مرتبط است، خودتوانی و خودمختاری (استقلال)  مفاهیم مورد استفاده قرار گرفته در واقع پیش شرط قرار می دهد که با انتقال صرف آنها به ماده، اصلا و ابدا انطباق ندارد.  

·         مفاهیمی که در قاموس مارکس باید حرکت کنند، به مثابه  مفاهیم، بالضروره،  مفاهیم اندیشیده شده اند که در آنها  مفاهیم «مناسبات تولیدی» و یا «نیروهای مولده» در حرکت هستند .

·        در این ماتریالیسم، ممانی (گشتاوری) وارد می شود که در مفهوم ماده، به مثابه ماهیت مفهومی که اصولا قبل از تفکر قرار داده شده، اصلا و ابدا نمی گنجد.»

·        (تئودور آدورنو، «ترمینولوژی فلسفی»، مقدمه بر جلد 2، 1973، ص 21)

2

·        منطق تاوتولوژیکی (منطق مبتنی بر حشو قبیح) این انتقاد آدورنو از ماتریالیسم، در آماج گزاری سیاسی ـ ایده ئولوژیکی او آشکار می گردد:

·        «با لنین، مارکسیسم به دگماتیسم بدل می شود و یخ می زند.

·        لنین تز «تقدم وجود بر شعور» را با کله شقی تام و تمام تکرار می کند.»

·        در مارکسیسم ظرفیت لازم برای دگماتیزه کردن تئوری لنین وجود داشته است که ما امروز در ایده ئولوژی دول اروپای شرقی به طرز هراس انگیزی به مثابه حقیقت، تشخیص می دهیم.»

·        (همانجا، ص 52)   

ادامه دارد.