سیری در جهان بینی شهریار (2)

سید محمد حسین بهجت تبریزی

(۱۲۸۵ - ۱۳۶۷)

تحلیلی از شین میم شین

مناجات

·        مناجات عنوان این غزل معروف شهریار است.

·        مناجات اما به چه معنی است؟  

1

·        مناجات در فرهنگ واژگان فارسی، به معنی عرض نیاز به درگاه خدا آمده است.

·        محتوا و مضمون این شعر شهریار ـ ظاهرا ـ عرض نیاز او ست.

·        سؤال ولی این است که عرض نیاز او خطاب به کیست؟

2

علی ای همای رحمت، تو چه آیتی خدا را

که به ماسوا فکندی، همه سایه هما را

ماسوی ‌الله

یعنی

جزخدا

 آنچه‌ سوای ‌ذات باری ‌تعالی ‌باشد.

·        معنی تحت اللفظی:

·        علی، ای همای رحمت (عفو، بخشایش، مهر)، تو چه نشانه ای از خدا هستی، که سایه سعادت را بر سر هر آنچه که جز خدا ست، افکنده ای.

3

علی ای همای رحمت، تو چه آیتی خدا را

که به ماسوا فکندی، همه سایه هما را

·        در همین بیت آغازین این غزل، محتوا و مضمون مناجات  شهریار روشن می شود:

·        شهریار عرض نیاز به درگاه علی برده است.

·        سؤال ولی این است که چرا شهریار عرض نیاز به درگاه خود خدا نمی برد؟

·        پاسخ به این پرسش را شهریار در همین بیت آغازین شعر داده است:

4

علی ای همای رحمت، تو چه آیتی خدا را

·        دلیل اول شهریار این است که علی، آیة الله است.

·        نشانه خدا ست.

·        علی دلیل عینی و مشخص بر وجود خدای ذهنی و انتزاعی است.

·        دیدن علی همان و ایمان آوردن به خدا همان.

·        این اما به چه معنی است؟

5

·        این بدان معنی است که علی همان فونکسیون را برای شهریار و شاید هم برای اهل تشیع دارد که عصای اژدهای موسی برای قوم یهود، احیای اموات توسط عیسی برای مسیحیان و شق القمر پیامبر اسلام برای اعراب داشته است.

·        علی در فانتزی (تخیل) شهریار و اهل تشیع، چیزی از جنس معجزه است.

·        سؤال ولی این است که معجزه کیست؟

6

علی ای همای رحمت، تو چه آیتی خدا را

·        اعجاز معمولا برای اثبات حقانیت پیامبران و قدیسان بوده است:

·        موسی برای اثبات حقانیت الهی خود، عصای خود را به اژدهائی مبدل می سازد.

·        عیسی برای اثبات حقانیت الهی خود، مرده ها را زنده می کند،   بیماران را شفا می بخشد، تکه نانی را به سبدهای مملو از نان تبدیل می کند.

·        پیامبر اسلام برای اثبات حقانیت الهی خود، شق القمر می کند:

·        به اشاره انگشتی کره ماه را ـ بسان گوسفندی ـ دو شقه می کند، شقه ای از آن را به شرق آسمان می اندازد و شقه دیگر را به غرب آن.

·        علی معجزه کیست؟

7

 

علی ای همای رحمت، تو چه آیتی خدا را

·        پیامبر اسلام برای تجلیل از علی حکم زیر را صادر کرده است:

«من شهر علمم.

 علی دروازه این شهر است.»  

·        این هندوانه که پیامبر اسلام زیر بغل علی چپانده، ذم شبیه مدح است و ضمنا فاتحه ای بلند بر آیة الله بودن علی است.

·        علی از دید پیامبر اسلام، در بهترین حالت، مدخلی برای ورود به خود او ست که ضمن بی سوادی، خود را شهر علم جا می زند.

 ·        بیچاره علم!

8

علی ای همای رحمت، تو چه آیتی خدا را

·        علی از دید شهریار و اهل تشیع،  ظاهرا معجزه خود خدا ست.

·        خدا برای اثبات وجود خود، علی را خلق کرده است تا خلایق با دیدنش درجا ایمان بیاورند.

·        علی بدین ترتیب مهمتر و تعیین کننده تر از پیامبر اسلام می گردد.

 

·        آیة الله کجا و رسول الله کجا؟

·        رسول الله در بهترین حالت پستچی خدا ست.

·        آیة الله اما تجسم مادی خدا ست.

·        نشانه بارز وجود خدا ست.

9

·        علی ـ به مثابه آیة الله در نظر شهریار و اهل تشیع ـ چیزی در حد عیسی مسیح در نظر مسیحیان است:

·        عیسی مسیح نیز تجسم خدا ست.

·        خدا به مثابه روح در کالبد کودکی به نام عیسی دخول کرده و مادیت کسب کرده است.

·        عیسی مسیح خدای مادیت یافته است.

·        خدای مرئی و ملموس گشته است.

·        در دید شهریار و اهل تشیع، علی هم به همین سان.

·        خدای متجسم است.

ادامه دارد.