جهان بینی محمد زهری در آئینه آن و این (۴۴)

 نظر چند سراینده و نویسنده در مورد نظم و نثر محمد زهری
تحلیلی از
ربابه نون

شیون نوری
و یا در شعر دیگری با عنوان «نامرد»، زهری از انفعال و انسداد و اختگی گلایه می کند 

و به دنبال دگردیسی، چراغ و نو زایی است 

و درد خود را درد کوری اجاق نسل خویش می داند.

ما این شعر محمد زهری را نیز مورد تأمل قرار می دهیم تا صحت و سقم نظر شیون نوری اثبات شود:

نامرد

 
سراغی نیست
ز مرد ِ مرد

به ایوان پلید خانه ی بی زاد و رود ما ، چراغی نیست:
اجاق نسل ما کور است و درد ما همه این درد

تپش در کوه و جوشش در بیابان است
عصیر خون گرمی در کمرگاه بهاران است
ولی از جنبشی خالی است رگ هامان

عطش های شگرف شهوت اجداد
- بنای آفرینش های جاویدان -
فروکش کرده در ما، سال های سال

نه بذری، بذر
نه خاکی، خاک
عقیم از زادن ایم (هستیم) و عاجز از بنیاد
سترون، پاک

سراغی نیست
زمرد ِ مرد
همه نامرد ِ نامردیم و درد ما همه این درد.

پایان

 

۱

نامرد 

نامرد عنوان این شعر است.

نامرد و مرد اما به چه معنی اند؟

 

۲

واژه های «مرد» و «نامرد» و امثال بیشمار آنها، مثلا «زن»، «کمتر از زن» (شهریار) و غیره  از واژه های فئودالی اند که کماکان مثل خیلی از اعتقادات، سنت ها، معیارها، هنجارها و ارزش های فئودالی دیگر، به حیات منفی و مخرب و نکبت بار خود ادامه می دهند.

واژه «نامرد» در آثار فروغ و سایه و حتی در آثار سیاوش کسرائی نیز به کار رفته است.
ما باید محتوای این واژه را مشخصا استخراج و بررسی کنیم.
چون نه فروغ و سایه و نه بویژه سیاوش کسرائی و محمد زهری روشنفکران فئودالی نبوده اند.

شیون نوری
و یا در شعر دیگری با عنوان «نامرد»، زهری از انفعال و انسداد و اختگی گلایه می کند 

و به دنبال دگردیسی، چراغ و نو زایی است 

و درد خود را درد کوری اجاق نسل خویش می داند.

شیون نوری بر آن است که محمد زهری واژه «نامرد» به معنی اختگی، به معنی «کوری اجاق نسل خویش» بکار برده است.
شیون نوری ضمنا مفهوم اختگی را به اشکال انفعال و انسداد بسط و تعمیم می دهد.
انسداد به معنی بسته شدن مجاری اعضای بدن است.

شاید استنباط شیون نوری درست باشد.
ولی بهتر است که محتوای مفهومی واژه های «مرد» و «نامرد» را بطور عینی و مستقلا از خود شعر محمد زهری استخراج کنیم.

۴

سراغی نیست
ز مرد ِ مرد

محمد زهری از قحط مرد مرد خبر می دهد.
مشکل خواننده اکنون دو چندان می شود:
او قبل از همه باید محتوای مفهومی و معنوی واژه «مرد» را کشف کند تا بعد بتواند پس از تقطیر (چلاندن) آن به درک واژه «مرد مرد» نایل آید.

این بدان معنی است که درک دیالک تیک مرد و نامرد از دید محمد زهری در دستور روز خواننده قرار می گیرد.
کار اسانی نیست، ولی کار ارزشمندی است.

۵

به ایوان پلید خانه ی بی زاد و رود ما ، چراغی نیست:
اجاق نسل ما کور است و درد ما همه این درد

معنی تحت اللفظی:
در ایوان خانه بی فرزند ما چراغی نیست.
برای اینکه نسل ما عقیم و اخته است و قادر به تولید مثل نیست.
درد ما هم همین اختگی است.
همین نازائی است.

منظور محمد زهری اما از مفهوم «کوری اجاق نسل»، نه عجز از تولید مثل، بلکه چیز بکلی دیگری است.

چرا و به چه دلیل ما چنین ادعا می کنیم؟

۶

اولا به این دلیل که تولید مثل کار سهل و آسانی است و حتی توسط طبقه حاکمه تشویق می شود.
طبقه حاکمه در هر کشور برای تداوم  بازتولید، زحمتکشان را به تولید مثل هرچه بیشتر تشویق می کند تا جای خالی پیران را جوانان بگیرند و با عرضه بیشتر کالای نیروی کار بهای آن یعنی دستمزدها کاهش یابد.

۷

ثانیا نسل نو نه کپیه نسل قبلی، نه به معنی بازتولیدمثل مو به موی نسل قبلی، بلکه ضمنا به معنی نفی آن نیز است.
میان فرزندان و مادران ـ پدران دره عمیقی دهن باز می کند.
آن سان که در فرزندان بدشواری می توان جنبه ها و جوانب والدین شان را باز شناخت، باز یافت آنها، پیشکش.

 ادامه دارد.