دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (246)

پروفسور دکتر هانس یورگ سندکولر

فصل هفتم

ماتریالیسم 

برگردان شین میم شین

 بخش چهارم

دیالک تیک ماتریالیسم و ایده آلیسم

در فلسفه کلاسیک بورژوایی ٱلمان

ادامه

   

32

·        انگیزه ایدئالیستی انتقاد از ماتریالیسم تأکید بر فعالیت و فاعلیت (سوبژکتیویته) بوده است.

·        دلیل تبری و دوری جوئی هگل از  ماتریالیسم هم همین بوده است:

·        «دگماتیسم در خلوصش، یعنی ماتریالیسم، منکر سوبژکتیو است.»

33

·        قابل توجه است که در مطلب مربوط به اختلاف نظر هگل (۱۸۰۱)، انتقاد از ماتریالیسم با دفاع بی چون و چرا از ایدئالیسم همراه نیست:

·        «ایدئالیسم جزمگرا (دگماتیکی) وحدت اصول را با انکار اوبژکت حفظ می کند و سوبژکت را به مثابه ضد اوبژکت در تعینش مطلق می کند.»

·        (هگل، «آثار ۲۰ جلدی»، ص ۶۱، ۱۹۷۰)

34

·        اینکه «ماتریالیسم و یا ناتورالیسم» به مثابه «سیستم قطعی امپیریسم (تجربه گرائی) نافی استقلال اصل متفکر و جهان معنوی توسعه یافته بوسیله آن است»، تا تحریر دایرة المعارف در سال ۱۸۳۰، ایراد هگل نسبت به ماتریالیسم بوده است.

·        (همانجا، جلد ۸، ص ۱۴۵)

35

·        حتی در مرحله تشکیل ایدئالیسم طرفدار عینیت جهان، تلاش هائی به چشم می خورند که حاضر به لنگر اندازی کشتی انتقاد ماورای تجربی از امپیریسم (تجربه گرائی) و «انقلاب طرز تفکر» فلسفه کانت بر سواحل سوبژکتیویسم نیستند.

36

 فریدریش هاینریش یاکوبی (1743 ـ 1819)

فیلسوف، حقوقدان، بازرگان و نویسنده آلمانی

·        یاکوبی در سال ۱۷۹۹ در اثری تحت عنوان «ماتریالیسم و ایدئالیسم» از وجود «دو طریق اصلی توسعه فلسفی و از انطباق نهائی آندو سخن می گوید که قابل انتقادند:

·        «سمت و سوی ماتریالیسم و ایدئالیسم به هیچوجه ناهمگرا با یکدیگر نیستند.

·        آندو اندک اندک به یکدیگر نزدیک می شوند و نهایتا با هم تماس می یابند.

·        اسپکولاتیو و ماتریالیسم توسعه دهنده متافیزیک اسپکولاتیو باید هم نهایتا و به میل خود به به ، ایدئالیسم مبدل شود.

·        برای اینکه علاوه بر دوئالیسم، فقط اگوئیسم است که آغاز و انجام قوه  تفکر اندیشنده است.

·        چیزی نمانده بود که این استحاله ماتریالیسم به ایدئالیسم توسط اسپینوزا صورت گیرد.»

·        (یاکوبی در نامه ای به فیشته، «مشاجره بر سر آته ئیسم»، لینداو، ۱۹۱۲، ص ۱۵۸)

37

·        آدام وایس هاپت در سال ۱۷۸۷، قبل از یاکوبی، در مطلبی راجع به ماتریالیسم و ایدئالیسم در حمایت آگاهانه از «چیز در خود» کانت، عکس نظر یاکوبی را، یعنی استحاله ایدئالیسم به ماتریالیسم را مطرح می کند.

38

·        او برای درک عینیت ماده، وجود «چیز در خود» را جدی می گیرد.

·        او «سیستم ماتریالیسم نخراشیده ـ نتراشیده» را از این نظر مورد انتقاد قرار می دهد که «با افکاری سر و کله می زند که غیر قابل توضیحند» و اعلام می دارد که «ما هنوز نمی توانیم به همه خواص ماده پی ببریم.»  

ادامه دارد.