مقوله «صوفی» در آثار خواجه شیراز (62)

تحلیلی از شین میم شین

محتسب نمی‌داند این قدر که صوفی را

جنس خانگی باشد همچو لعل رمانی

·        معنی تحت اللفظی:

·        محتسب خبر ندارد که صوفی به شراب خانگی همان ارج و ارزش را قایل است که به لعل سرخ.

1

·        خواجه در این بیت، اهل عرفان را به شرابکشی در خانه و میخواری پنهانی متهم می کند.

·        کسی که کسب و کاری جز تبلیغ میخواری ندارد، اوپوزیسیون ضد فئودالی را به میخواری پنهانی متهم می کند.

·        ترفند اسلوبی خواجه کجا ست؟  

2

محتسب نمی‌داند این قدر که صوفی را

جنس خانگی باشد همچو لعل رمانی

·        جرم صوفی از دید خواجه این است که شراب خواری اش بر خلاف شراب خواری خود او و دیگر اعضای طبقه حاکمه است:

الف

·        اعضای طبقه حاکمه شراب از می فروش می خرند و علنا می خورند.

·        محستب هم یا چشم پوشی می کند ویا بازداشت و محاکمه.

ب

·        صوفی اما شراب خانگی می خورد و ضمنا دور از چشم محتسب.

·        در نتیجه پارسا جلوه می کند، ضمن پلیدی.

3

محتسب نمی‌داند این قدر که صوفی را

جنس خانگی باشد همچو لعل رمانی

·        وقتی از طرز تفکر متافیزیکی بالاعم و طرز تفکر فرمالیستی بالاخص سخن می رود، منظور همین است:

·        شیوه زیست صوفی در رابطه با میخواری ماهیتا فرقی با اعضای طبقه حاکمه ندارد.

·        تفاوت فی مابین تنها در فرم است:

·        در طرز تهیه مشروب واحد و در طرز آشامیدن آن است.

4

·        می توان گفت که خواجه دیالک تیک نمود و ماهیت و یا دیالک تیک فرم و محتوا را به شکل دوئالیسم همه چیز و هیچ بسط و تعمیم می دهد.

·        تا بهانه ای برای مظنون قلمداد کردن و لو دادن صوفی سرهم بندی کند.

·        محتسب هم که مأمور طبقه حاکمه است و اگر به بهانه می خانگی به تفتیش سوراخ سنبه های خانقاه ها بپردازد، حتما به جای می به دنبال چیزهای ممنوعه و خطرناک دیگر هم خواهد گشت.

·        کینه طبقاتی خواجه به اهل عرفان در هر صورت حد و مرزی نمی شناسد.

·        خواجه از هیچ بهانه ای برای تخریب اعتبار اهل عرفان صرفنظر نمی کند.

پیش زاهد از رندی دم مزن که نتوان گفت

با طبیب نامحرم حال درد پنهانی

·        معنی تحت اللفظی:

·        رندی خود را از زاهد پنهان نگه دار.

·        برای اینکه درد نهانی را نباید با طبیب نامحرم گفت.

·        خواجه در این بیت از رندی فضیلتی می سازد.

·        فضیلتی که نباید با زاهد در میان نهاده است.

·        چرا؟

·        برای اینکه زاهد نامحرم است.

·        وقتی گفته می شود که خواجه از هیچ و پوچ دستاویزی برای حمله به زاهد و عارف و صوفی سرهمبندی می کند، به همین دلایل است.

·        و گرنه رندی و لاابالیگری چه فضیلتی است که پی بردن بدان مستلزم محرم اسرار بودن باشد؟

ادامه دارد.