دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (135)

فصل پنجم

 ایدئالیسم

پروفسور دکتر اندراس گدو

برگردان شین میم شین

بخش چهارم

پوزیتیویسم و فلسفه حیات

به مثابه طرز تفکر:

انکار سیستم وارگی (سیستمیت) تفکر کلاسیک بورژوائی

قسمت هفتم

 نویسندگی توأم با فلسفه بافی:

ارنست رنان

ادامه

  

10

·        این تصورات ساینتیستی ـ سوسیال ـ تکنولوژیکی رنان حاوی اندیشه تنظیم آزادی ـ به معنی مورد نظر لیبرالیسم ـ و تردید در دموکراسی بود.

11

 کمون پاریس (18 مارس 1871 ـ 28 ماه مه 1871)

اولین انقلاب پرولتری

اعضای کمون را کمونار می نامیدند

کمون پاریس الگو و سرمشق دموکراسی شورائی محسوب می شود.

·        انتقاد رنان از دموکراسی، خصومت او با انقلاب و ضدیت او با ماتریالیسم، پس از کمون پاریس شدت یافت.

·        این حوادث در تاریخ فرانسه که به انقلاب پرولتری منجر شدند، بنظر رنان چیزی از جنس پایان جهان جلوه می کنند.

·        (اپوکالیپسه، مفهومی مذهبی برای وقوع حادثه ای ماورای طبیعی و الهی بکار می رود که در نتیجه آن، تاریخ بشری پایان می یابد و حکومت الهی شروع می شود. مترجم)   

12

·        رنان در سال 1871، به هنگامی که ضد انقلاب از کمونارهای قهرمان پاریس انتقام می گرفت، می نویسد:

·        «فرانسه اکنون به سزای عملش، به سزای انقلاب می رسد.»

·        نظرات فلسفی رنان هم در جهت پیوست مجدد رابطه گسسته ی خلق و خدا مطرح می شوند.  

13

·        مفهوم خرد و ایمان علمی اینجا محتوای مکسوبه در دوره روشنگری را از دست می دهند:

·        عقل تحت تابعیت ایده الهی، عقیده و ایمان مذهبی قرار داده می شود.  

·        خدا و خرد به دادن شهادت بر ضد دموکراسی دعوت می شوند.

14

·        رنان می نویسد:

·        «خرد و علم مصنوعات بشری اند.

·        خطای خطیری خواهد بود، اگر خرد بطور بی واسطه برای خلق و بوسیله خلق به خدمت گرفته شود.

·        احتمالش خیلی کم است که خدا از طریق دموکراسی اراده اش را عملی سازد.»

·        (همانجا، ص 608)  

15

·        علم اگرچه به مقام خالق تاریخ بشری و ضامن آینده بطور ساینتیستی ـ سوسیال ـ تکنولوژیکی تنظیم شده، ارتقا داده می شود، ولی ضمنا بطرزی اگنوستیسیستی مثله و مخدوش می شود و امکان دانستن چیزی راجع به ماهیت انسانی از آن سلب می گردد:

16

·        رنان می نویسد:

·        «فراموش نکنید که انسان طبیعتا ماورای تجربی (ترانسندنتال) است.

·        هیچ علمی منکر این نخواهد بود.

·        هر علمی منادی همین است.

·        هیچ فرمولی هیچگاه نخواهد توانست راه حلی برای مسائل بیشمار خدا و سرنوشت انسان ها عرضه کند.

·        گفتن حتی کلمه ای راجع به این موضوع که احمقانه نباشد، محال است.

·        احمقانه تر اما انکار این مسائل است.»

·        (همانجا، ص 713)   

17

·        رنان از شعار سنتی ایدئالیسم، مبنی بر اینکه «هر چیز فکری، غیر مادی، ابدی و مطلق است» به دفاع برمی خیزد.

·        او اما برای این شعار، متافیزیکی را به عاریه می گیرد.

·        متافیزیکی که از سوئی خصلت هنر و شعر داشته باشد و از سوی دیگر شبیه منطق صوری و یا ریاضیات باشد.

·        آن سان که دانش را بدون کمترین رابطه با موجودات و بدون کمترین رابطه با حقایق امور، تجزیه و تحلیل کند.

·        رنان بوسیله آن متافیزیک نه تنها ایده نطفه ای «فلسفه تحلیلی» سال های بعد را پیشاپیش مطرح می سازد، بلکه ریاضیات را هم به مثابه حشو قبیح محسوب می دارد.

·        (حشو قبیح به بیان چیزی با یک و یا چند واژه هم معنی اطلاق می شود. مترجم)   

18

·        رنان می نویسد:

·        «ریاضیات چیزی جز توسعه اصل فکری صرف، اصل هویت و حشور قبیح نیست، که بر روی چیزهای واقعی استعمال می شود.

·        ریاضیات کمک ارزشمندی ادا می کند، ولی نمی تواند به کشف وجودی و یا حقیقت امری نایل آید.»

·        (همانجا، ص 642)  

پایان

ادامه دارد.