ترمینیسم (کونسپتوئالیسم، نومینالیسم جوان)

پروفسور دکتر مانفرد بور 
برگردان شین میم شین

 ویلهلم اوکهام (1285 ـ 1348) 
فیلسوف انگلیسی نامدار قرون وسطی
تئولوگ، نویسنده سیاسی ـ مذهبی در اسکولاستیک واپسین
نماینده اصلی نومینالیسم 
موضوعات پژوهش او:
منطق، فلسفه طبیعت، تئوری شناخت، تئوری علوم، متافیزیک، اتیک، فلسفه سیاسی

·        ترمینیسم (کونسپتوئالیسم)  عنوانی است که بخشی از تاریخ نگاری کاتولیکی و  بورژوائی فلسفه قرون وسطی به نومینالیسم جوان (اوکهام) داده است.

1

·        استفاده از این اصطلاح، بیهوده و گمراه کننده است.

·        زیرا بدین طریق پیوند تاریخی موجود میان دو جزء متعلق به هم نومینالیسم، پاره می شود.

2

·        هدف واقعی تاریخ نگاری فلسفی قرون وسطی از اختراع این عنوان، عبارت از این بوده که نومینالیسم جوان بمثابه ضد نومینالیسم کهن قلمداد شود و سرانجام نومینالیسم جوان از جنبش نومینالیستی ـ بطورکلی ـ حذف شود.

3

·        علیرغم همه تفاوت های موجود میان نومینالیسم جوان و نومینالیسم کهن، نومینالیسم در مجموع یک جریان وحدتمند و یکپارچه در فلسفه قرون وسطی بوده است.

·        و لذا نشئت گرفتن و یا نگرفتن نومینالیسم جوان ـ از نقطه نظر تاریخ ایده ها  از نومینالیسم کهن اهمیت چندانی ندارد.

4

·        برای ارزیابی نومینالیسم نمی توان تفاوت های موجود میان موضعگیری های جریانات نومینالیستی منفرد مختلف راجع به مسئله مفاهیم عام (یونیورسال ها) را مبنا قرار داد.

·        بلکه در مجموع باید گشتاورهای زیر را مبنا قرار داد که به زمینه اجتماعی مشترک جنبش نومینالیستی و عناصر بورژوائی آغازین رشد یابنده در شهرهای قرون وسطائی مربوط می شوند:

الف

·        منشاء تاریخی ـ مسئله ای نومینالیسم را

ب

·        موضعگیری فلسفی اصلی نمایندگان آن را

ت

·        روند ایدئولوژیکی متنوع ـ ولی در تحلیل نهائی ـ بهم پیوسته و وحدتمند تأثیرگذاری منفی آن را بر جهانتصویر فلسفی فئودالی ـ تئولوژیکی که نتیجه اش تأثیرگذاری مثبت بر توسعه تفکر بورژوائی آغازین بوده است

5

·        استفاده از عنوان «ترمینیسم» و یا «کونسپتوئالیسم» توسط بخشی از تاریخ نگاری فلسفی کاتولیکی و بورژوائی، عملا بر مبنای موضعگیری های انواع مختلف نومینالیسم نسبت به مسئله مفاهیم عام (یونیورسال ها) صورت می گیرد.

·        آنها پاسخ به مسئله مفاهیم عام (یونیورسال ها) را معیار ماهوی نومینالیسم تلقی می کنند.

·        مراجعه کنید به مشاجره بر سر مفاهیم عام (یونیورسال ها) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

6

·        این کار را اما تاریخ نگاری فلسفی ئی می تواند انجام دهد که در خودویژگی مربوط به اسکولاستیک، در رابطه با واقعیت قائل شدن به عام (یعنی واقعی دانستن مفاهیم عام) یکی از مسائل تاریخ فلسفه را (و نه مسئله اساسی تاریخ فلسفه) را می بیند.

7

·        مبنای آشکار و یا نهان چنین تزی عبارت از این است که رئالیسم ـ بویژه رئالسم مورد نظر تومیسم ـ کمال تفکر فلسفی ـ بطورکلی ـ تصور شود و توسعه ما بعد تومیستی فلسفه (از نومینالیسم جوان تا رنسانس، هومانیسم، روشنگری و تا پایان فلسفه کلاسیک بورژوائی آلمان در هگل و فویرباخ) بمثابه گمراهسازی روح انسانی تلقی شود.

8

·        همین حقیقت امر را می توان در باره استعمال عنوان «ترمینیسم» از سوی بخشی از تاریخ نگاری فلسفی کاتولیکی در رابطه با نومینالیسم جوان نیز گفت.

9

·        عناوین «کونسپتوئالیسم» و «ترمینیسم» از اصطلاحات لاتینی مطابق با آنها استخراج شده اند که برخی از معاصران اوکهام در حق نمایندگان نومینالیسم جوان بکار می بردند.

10

·        علت این امر عبارت از این است که اوکهام و طرفداران او مفاهیم عام را «نام ها»، «طرح ها» (کونسپت ها)، «اصطلاح ها» (ترمینی)، علائم، مضامین معنوی قلمداد می کردند که جانشین چیزهای مشخص می شوند و تفکر بشری بکمک آنها چیزها را نامگذاری می کند و تشخیص می دهد. 

·        مراجعه کنید به  نومینالیسم، مشاجره بر سر مفاهیم عام (یونیورسال ها)، رئالیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

پایان