تجزیه و تحلیل (آنالیز) (4)

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان شین میم شین

IV

هوبس

·        در حالیکه به قول لنین، «جان لاک و امپریست ها روش تجزیه و تحلیل را عمده می کردند» و راسیونالیست ها روش ترکیبی را مطلق می نمودند، هوبس در تلاش برآمد که هر دو روش یاد شده را در یک متد واحد متحد سازد.

·        (کلیات لنین، جلد 38، ص 227)

1

هوبس

 

 توماس هوبس (1588 ـ 1679)

فیلسوف، ریاضی دان بریتانیائی و تدوینگر بزرگ «تئوری دولت» در

عصر جدید آغازین

کتاب معروف او «هیولا» نام دارد

·        به نظر هوبس شناخت علمی «در تجزیه و انفصال به عناصر مربوطه و در ترکیب آنها نهفته است.

2

·        از این رو هر متدی که ما برای پژوهش علل چیزها مورد

·        استفاده قرار می دهیم، یا تصنیفی است و یا استنتاجی و یا تا حدودی تصنیفی و تا حدودی استنتاجی است.

3

·        معمولا متد استنتاجی، تجزیه و تحلیلی نامیده می شود و متد تصنیفی، ترکیبی نامیده می شود.»

·        (هوبس، «اصول اساسی فلسفه»   جلد 1، 6 ، 6)

4

·        اما برای هوبس نیز دو متد یاد شده (متد تجزیه و تحلیلی ـ امپیریستی و متد ترکیبی ـ راسیونالیستی) بدون داشتن رابطه ای با هم در جوار یکدیگر قرار می گیرند و در پژوهش علمی یکی از سه مورد زیر به خدمت گرفته می شود:

الف

·        یا متد تجزیه و تحلیلی به خدمت گرفته می شود.

ب

·         و یا متد ترکیبی به خدمت گرفته می شود.

ت

·        یا بخشی از متد تجزیه و تحلیلی و بخشی از متد ترکیبی به خدمت گرفته می شود.

5

·        هوبس اگرچه هیچکدام از آندو را مطلق نمی کند، ولی علیرغم آن، متد تجزیه و تحلیلی و متد ترکیبی کماکان بطور متافیزیکی از هم جدا می مانند و به وحدت دیالک تیکی شان سوق داده نمی شوند.

V

نیوتون

اسحاق نیوتون (1642 ـ 1727)

فیزیکدان، ریاضی دان، ستاره شناس، کیمیاگر، فیلسوف و کارمند دولتی

سرگردان میان تئولوژی طبیعی، علوم طبیعی و فلسفه

·        به همان سان برای نیوتون هم که متد تجزیه و تحلیلی و متد ترکیبی را بدون واسطه ای با متد استنتاجی و یا استقرائی پیوند می دهد، دو متد یاد شده مجزا و منفصل از یکدیگر می مانند.

·        مراجعه کنید به استنتاج، استقراء در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

1

·        در تجزیه و تحلیل بکمک مشاهده و آزمایش، از معلول ها، علت ها نتیجه گرفته می شوند و از مرکب ها، ساده ها.

2

·        ترکیب از توضیح پدیده ها بکمک اصول عام تشکیل می یابد.

3

·        متد ترکیبی به اثبات معارف جدیدی می پردازد که متد تجزیه و تحلیلی به همراه آورده است.

4

·        تجزیه و تحلیل از نظر زمانی قبل از ترکیب وجود دارد.

VI

کانت

ایمانوئل کانت (1724 ـ 1804)

برجسته ترین نماینده فلسفه کلاسیک آلمان

اثر او تحت عنوان «انتقاد از عقل محض» نقطه عطفی در تاریخ فلسفه و آغاز فلسفه مدرن محسوب می شود.

کانت در زمینه های زیر دورنمای فراگیر نوینی به روی فلسفه گشوده است:

اتیک (انتقاد از عقل عملی)

استه تیک (انتقاد از قوه قضاوت)

فلسفه مذهب

فلسفه حقوق

فلسفه تاریخ

·        جدا کردن و در مقابل هم قرار دادن متافیزیکی تجزیه و تحلیل و ترکیب با کانت هم به جای خود می ماند و بصورت در مقابل هم قرار دادن منطق عام و منطق ترانسندنتال در می آید که یکی با کردوکار تجزیه و تحلیلی فهم مطابقت دارد و دیگری با کردوکار ترکیبی فهم:

الف

·        «از طریق تجزیه و تحلیل، تصورات مختلف در قالب یک مفهوم ریخته می شوند (که حوزه عمل منطق عام است.)

ب

·        اما منطق ترانسندنتال نه ریختن تصورات در قالب مفهوم، بلکه ریختن ترکیب صرف تصورات در قالب مفهوم را می آموزد.»

·        (کانت، «ب 104»)

1

·        به نظر کانت تجزیه و تحلیل نمی تواند دانش جدیدی را پدید آورد.

2

·        برای اینکه تجزیه و تحلیل فقط به تجزیه آنچه که هست، بسنده می کند، ولی هر دانشی تنها بمثابه ترکیب امکان پذیر می گردد.

3

·        ضمنا دلیل ترکیب را نه در خود ابژکت، بلکه در سوبژکت شناسنده است. 

4

·        از این رو، ترکیب نیز اگرچه تنها فرم دانش است، ولی به معنی حقیقت عینی، به معنی دانش نسبت به «چیزهای در خود» نیست. 

ادامه دارد