تجربی و نظری (امپیریکی و تئوریکی) (3)

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان شین میم شین

   

V

·        مسئله پیوند دانش تجربی و دانش نظری در عصر جدید، فلسفه و منطق را بویژه مشغول خود داشته و از سوی خردگرائی و تجربه گرائی (راسیونالیسم و امپیریسم) بطرز متضادی مطرح شده است:

الف

دانش تجربی و دانش نظری از دیدگاه راسیونالیسم

·        از دیدگاه خردگرائی (راسیونالیسم)، دانش نظری (که راسیونالیسم آن را  حقایق، قضاوت های غیرتجربی و غیره ی ضرور می نامد) در مقایسه با دانش تجربی (که به زعم راسیونالیسم، از حقایق تصادفی تشکیل می یابد) دارای خصلت اصولا دیگری است.

·        (راسیونالیسم (خردگرائی) را نباید تحت الفظی معنی و مثبت تلقی کرد.

·        راسیونالیسم مکتبی است که ضد مکتب تجربه گرائی است. مترجم)

·        مراجعه کنید به  خردگرائی (راسیونالیسم) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

·        از دیدگاه راسیونالیسم، دانش نظری از دانش تجربی نشئت نمی گیرد.

·        (این بدان معنی است که راسیونالیسم دیالک تیک تجربی ـ نظری و یا دیالک تیک دانش تجربی ـ دانش نظری را نادیده می گیرد. مترجم)

·        مراجعه کنید به دیالک تیک تجربی ـ نظری  در تارنمای دایرة المعارف روشنگری   

·        راسیونالیسم  ضرورت دانش نظری را فقط مدیون چیزهای زیر می داند:

 1

·        مدیون «کردوکار» فهم می داند.

2

·        مدیون ایده های مادر زاد می داند.

·        مراجعه کنید به ایده های مادر زاد  در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

3

·        مدیون فرم های غیرتجربی فهم و غیره می داند.  

ب

دانش تجربی و دانش نظری از دیدگاه تجربه گرائی

·        از دیدگاه تجربه گرائی ـ برعکس راسیونالیسم ـ هر دانشی منشاء خود را در دانش تجربی  دارد.

·        مراجعه کنید به دانش تجربی در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

·        و لذا برای تجربه گرائی مسئله ای مطرح می شود که برای راسیونالیسم اصلا به عنوان مسئله مطرح نیست و آن از قرار زیر است:

·        چگونه دانش نظری عام در علوم تجربی منفرد بوجود می آید؟

·        این مسئله بویژه با رشد سریع علوم طبیعی در آغاز عصر جدید مطرح می شود:

1

·        علوم طبیعی مبتنی بر دانش تجربی  (مثلا شیمی، بیولوژی و غیره)  در مبارزه بر ضد جزم های اسکولاستیکی کهنه قرون وسطی نیازمند شالوده فلسفی ـ معرفتی ـ نظری بوده اند.

2

·        حل این مسئله بمعنی نشان دادن این امر بوده که چگونه دانش تجربی می تواند به دانش نظری عام و مطمئن، به شناخت روابط ضرور و به شناخت قوانین منجر شود؟

3

·        تجربه گرائی ماتریالیستی با ارائه متدهای گذار از دانش تجربی به دانش نظری، انجام این وظیفه را به عهده می گیرد:

·        تجربه گرائی ماتریالیستی مهمترین طریق (و چه بسا تنها طریق) گذار از دانش تجربی  به تئوری را در استنتاج می یابد.

·        مراجعه کنید به استنتاج در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

4

 فرانسیس بیکن (1561 ـ 1626)

فیلسوف و دولتمرد انگلیسی

مؤسس تجربه گرائی (امپیریسم)

  

·        این گرایش با فرانسیس بیکن آغاز می شود و به جان استوارت میل در قرن نوزدهم می رسد.

5

 جان استوارت میل (1806 ـ 1873)

فیلسوف و اقتصاد دان و از متفکران قرن نوزدهم

از فلاسفه بورژوائی واپسین

·        اینجا قواعد استنتاجی و بویژه قواعد بیکنی ـ میلی مربوط به کشف روابط علی، بمثابه هسته اصلیِ هر منطق کشف و هر منطق پژوهش علمی محسوب می شوند.

6

·        به نظر بیکن و جان استوارت میل هر روند شناختِ قوانین عام، بطریق استنتاجی پیش می رود.

ادامه دارد