سیری در گلستان سعدی (112)

 سعدی شیرازی 

 ( ۵۶۸ - ۶۷۱ هجری شمسی)

حکایت یازدهم

(گلستان با ب اول، ص 30) 

تحلیلی از شین میم شین

  

یکی از ملوک بی انصاف، پارسائی را پرسید، که

از عبادت ها کدام فاضلتر است؟

گفت:

«تو را خواب نیمروز،

تا در آن یک نفس، خلق را نیازاری!»

ظالمی را خفته دیدم نیمروز

گفتم:

«این فتنه است، خوابش برده، به!

و آن که خوابش بهتر از بیداری است

آن چنان بدزندگانی مرده، به!»  

پایان

یکی از ملوک بی انصاف، پارسائی را پرسید، که

از عبادت ها کدام فاضلتر است؟

گفت:

«تو را خواب نیمروز،

تا در آن یک نفس، خلق را نیازاری!»

·        معنی تحت اللفظی:

·        یکی از سلاطین بی انصاف از پارسائی پرسید:

·        «بهترین عبادت کدام است؟»

·        پارسا در پاسخ گفت:

·        «بهترین عبادت برای تو خواب ظهر است تا در این لحظه کوتاه آزارت به کسی نرسد.»  

1

یکی از ملوک بی انصاف،

پارسائی را پرسید، که از عبادت ها کدام فاضلتر است؟

·        گزینش واژه ها از سوی سعدی ـ به مثابه خدای سخن ـ همیشه سنجیده، اندیشیده و حساب شده است.

·        اینکه سعدی از واژه «انصاف» به جای عدل و داد استفاده می کند، بی دلیل نیست.

·        چون یکی از معانی واژه «بی انصافی» عدم رعایت میانه روی و اعتدال است.

·        رعایت اعتدال و یا نگهداری اندازه در سلب مالکیت از توده مولد و زحمتکش است.

2

·        سعدی و بعدها حافظ مخالفتی با بهره کشی بنده داری ـ فئودالی از توده های مولد و زحمتکش ندارند.

·        بهره کشی از توده ها اما بنظر این ایدئولوگ های فئودالیسم باید حد و اندازه داشته باشد.

·        اعتدال باید رعایت شود.

·        چون در غیر این صورت رعایا یاغی می شوند و یا پا به فرار می گذارند و از طریق گدائی و دزدی و دیگر شیوه های زیست لومپنی روزگار می گذرانند و یا به بیگانه پناه می برند.

·        آن سان که نه از تاک نشان می ماند و نه از تاکنشان:

·        نه از تولید کشاورزی، دامداری، صنعت دستی و تجارت نشانی می ماند و نه از جامعه و اشرافیت بنده دار و فئودال و سلطنت و سلاطین.

3

·        واژه «عدل» هم در قاموس سعدی و حافظ به معنی رعایت اعتدال است و با مفهوم عدل و داد در قاموس حکیم طوس یکسان نیست.

·        در ایدئولوژی فئودالی، سلاطین و ملوک بطور بنیادی و فی نفسه مظهر خیر و عدل اند.

·        معیار مرزبندی بین سلاطین و یا ملوک اما رعایت اعتدال است.

·        به همین دلیل است که سعدی از ملوک بی انصاف سخن می گوید و نه از ملوک بیدادگر.

·        فرق اساسی سعدی با فردوسی هم همین است.

·        فردوسی منادی و حامی رادیکال و سرسخت داد و مخالف آشتی ناپذیر بیداد است.

4

یکی از ملوک بی انصاف، پارسائی را پرسید، که

از عبادت ها کدام فاضلتر است؟

گفت:

«تو را خواب نیمروز،

تا در آن یک نفس، خلق را نیازاری!»

·        صحت نظر ما در همین پرسش و پاسخ پادشاه و پارسا تأیید می شود:

·        پارسا خواب نیمروز پادشاه بی انصاف را  و در بدترین حالت مرگ زنده هائی از قبیل او را مصلحت می داند.

·        فردوسی اما حد و مرز سوبژکت ستم را، یعنی خطه خاص را در می نوردد و برچیدن بساط ستم را، حل مسئله در مرحله عام را تئوریزه می کند.

·        فردوسی توده را به قیام برمی انگیزد تا دمار از دودمان ضحاک کشیده شود.

·        خلق در قاموس سعدی و حافظ، هیچ کاره و هیچ واره است و پادشاه همه کاره و همه چیز واره.

·        خلق در قاموس حکیم طوس اما موتور تحول اجتماعی است، سوبژکت تاریخ است.

ادامه دارد.