سیری در شعری از نیکا نیکزاد (8)

سرچشمه:

صفحه فیس بوک نیکا نیکزاد

تحلیلی از شین میم شین

سایه

·        در من سایه ی کودکی قدم می زند،

·        که هنوز از ترکه های سُنّت می سوزد.

·        با نوجوانی

·        که خنده هایش را

·        انقلابیون دزدیده اند.

·         

·        و دخترکی که هراس از چشمانی هیز،

·        او را به کتمان جوانی اش

·        واداشته!

·        .....

·         

·        در من سایه ی زنی قدم می زند

·        با کوله باری از آرمان هائی سوخته،

·        اما هنوز

·        عاشقانه

·        می خواند!

·        .....

·        در من سایه ی فریادی است

·        در تمنای بذرهای نو

·        برایِ

·        فرداها!

پایان

در من سایه ی کودکی قدم می زند،

که هنوز از ترکه های سُنّت می سوزد.

با نوجوانی

که خنده هایش را

انقلابیون دزدیده اند.

·        پارادوکس این شعر در همین بند آغازین آن است.

·        از این رو، نمی توان به آسانی از آن گذشت و به بقیه شعر پرداخت. 

·        پارادوکس اما به چه معنی است؟ 

 

پارادوکس اثری از رنه مگری

1

·        پارادوکس به ادعا و یا حکمی اطلاق می شود که بظاهر باطل و بی معنا ست، ولی پس از تجزیه و تحلیل دقیقتر بر حقیقت غول آسائی دلالت می کند. 

2

·        نوجوانی که خنده هایش را «انقلابیون» دزدیده اند، به احتمال قوی از طبقه حاکمه بوده و بر ضد طبقه حاکمه بوده که بوسیله طبقه حاکمه «لبخندش غارت شده است.»  

·        این تصور ما شاید بنظر خواننده خود پارادوکسی دیگر جلوه کند.

·        واقعا هم پارادوکسی است.

·        دلیلش در شرایط جامعه شاعر و در آرایش طبقاتی جامعه شاعر است.

·        این نکته در روند بررسی این مسئله شاید روشن شود.

·        هدف اصلی هم از تحلیل این شعر سوسیولوژی همین جامعه است.

3

·        نوجوان به احتمال قوی یکی دیگر از اعضای طبقه حاکمه بوده است.

·        چون خود شاعر نیز یکی از اعضای طبقه حاکمه است و بعید بنظر می رسد که سایه کودکی شاعر با پسر کلفت و یا نوکرش قدم بزند و علاوه بر آن عاشقش هم باشد.

·        با توجه به سن شاعر، ما با نسل پس از کودتای 28 مرداد و به احتمال قوی با نسل انقلاب سفید سر و کار داریم. 

4

·        انقلاب بورژوائی سفید بساط فئودالیسم را برمی چیند و زمینه را برای نوسازی جامعه و توسعه شتابان آن فراهم می آورد.

·        سکاندار کشتی این انقلاب ضد فئودالی از قضا دربار است که افسارش به دست امپریالیسم است.

·        درباری که به ضرب کودتائی حکومت قانونی مصدق را سرنگون کرده و حزب توده را با خشونتی خونین درهم کوبیده است.

·        پارادوکس هم همین جا ست:

·        جلاد انقلاب و انقلابیون راستین، داوطلبانه به انجام بخش اساسی وظایفی تن در داده که جزو برنامه اصلی حزب توده بوده است.  

·        همین انقلاب سفید، حزب توده در هم شکسته ی خونین و مالین را دچار بحرانی وخیم می سازد.

·        ضمن قطع حمایت توده های دهقانی و کارگری از حزب توده، بخش مهمی از کادرهای حزبی هم به پشتیبانی از انقلاب سفید می پردازند.

·        حزب توده به ترفند انقلاب سفید آچمز می شود و تا حد بی معنائی تنزل می یابد.

·        به همین دلیل، منظور شاعر از «انقلابیونی» که لبخند نوجوان را ربوده اند، نمی تواند حزب توده باشد.

·        اگر حدس ما درست باشد، اکنون باید به دنبال این گمشده در شعر شاعر گشت.

·        برای یافتن این گمشده، باید به حوادث پس از انقلاب سفید نظری افکند.   

5

·        انقلاب سفید برای برچیدن بساط فئودالیسم مجبور به برچیدن بساط روحانیت هم می شود، روحانیتی که هم طبقه است و هم ایدئولوگ طبقه:

·        هم فئودال، موقوفه خوار، زمیندار و مستغلات دار و هم آخوند و مبلغ ایدئولوژی فئودالیسم یعنی مذهب و خرافه است.

·        این که هنوز چیزی نیست.

·        روحانیت و فئودالیسم در پیوند ژرفی با بورژوازی و بویژه بورژوازی تجاری (بازاری های شهرها و حتی قصبات)  است.

·        خود بورژوازی کشور نیز نه بورژوازی ناب، بلکه نیمه بورژوا ـ نیمه فئودال است.

·        خود دربار هم تا قبل از اجبار به انجام انقلاب سفید، فئودال بوده است.

6

·        با انقلاب سفید پایگاه توده ای (دهقانی ـ کارگری ـ نسوانی) دربار گسترش چشمگیر می یابد.

·        ولی همزمان جبهه ای بر ضد دربار و امپریالیسم حامی آن (ایالات متحده امریکا) گشوده می شود، جبهه ای که مؤلفین کتاب «انقلاب سفید»، بدرستی ارتجاع سرخ و سیاه می نامند:

 

الف

·        منظور از ارتجاع سرخ، سازمان های ماهیتا فئودالی ـ روحانی ـ بازاری اما با علامت داس و چکش و هارت و پورت شبه کمونیستی از قبیل فدائیان و مجاهدین و مائوئیست ها و غیره و غیره است که خود بدترین و هارترین نمایندگان آنتی کمونیسم اند.

ب

·        منظور از ارتجاع سیاه، فئودال ها، خان ها، روحانیت و بازار و مجاهدین وفدائیان اسلام و غیره است.

 

7

·        انقلابیون مورد نظر شاعر را باید در این طیف هشلهف جست و جو کرد:

·        لبخند نوجوان را باید یکی از دار و دسته های این طیف ارتجاعی اعم از سرخ و یا سیاه ربوده باشند.

·        به همین دلیل بود که حریفی در ویرایش این بند شعر، واژه انقلابیون را با واژه ارتجاعیون جایگزین کرده بود.

·        کسی که روحانیت و سازمان های فئودالی ـ فدائی ـ مجاهد ـ اسلامی را انقلابی تلقی کند، در بهترین حالت از معنی  مفاهیم انقلاب و انقلابی بی خبر است:

·        انقلابی ماهیتا طرفدار پیشرفت اجتماعی است، طرفدار ترقی و توسعه نیروهای مولده است، طرفدار علم و خرد و روشنگری است.

·        چگونه می توان مبلغین خرافه و یاوه و هارت و پورت توخالی را انقلابی جا زد؟

8

·        اگر در رویاروئی دربار با ارتجاع فئودالی در زر ورق های رنگارنگ، دنبال انقلابیون بگردیم، بیشتر در صفوف کارگزاران دربار و ساواک و ارتش و غیره یافت می شوند تا در حوزه های علمیه و حجره های بازار و خانه های تیمی و غیره.

·        انقلابیون اصیل هرگز لبخند کسی را به غارت نمی برند.

·        انقلابیون اصیل مظاهر هومانیسم اند و طالب بی ریای سعادت مردم.

·        به همین دلیل حدس ما این است که شاعر دچار نوعی وارونه اندیشی بوده است و در تمیز مترقی (انقلابی) از مرتجع دچار اشتباه گشته است. 

ادامه دارد.