سیری در جهان بینی صمد بهرنگی (5)

 

 

شین میم شین

حریف

نه تنها من، بلکه کودکان من هم با آثار  پر بار صمد بزرگ شده، رشد کرده و خوب و بد را شناخته

هرگز با تحلیل های فوق در باره ی اثار صمد موافق نیستم

هرگز از زیادی صابون زیر دست و پا دزدی را استنباط نکردم

هرگز از رفتار ننه کلاغ و اجازه ی او از همسرش بردگی را استنباط نکردم

تصویری که صمد از پدر الدوز ارائه داده، تحمیل به کودک نیست

واقعیت موجودی از پدران آن  زمان بوده و برای کودک خواننده ملموس بوده

  

·        خیلی ممنون از هماندیشی صریح و صادقانه.

·        ما این کامنت شما را نخست تجزیه و بعد تحلیل می کنیم تا از موضوع خارج نشویم و پرت و پلا نگوییم:

نه تنها من، بلکه کودکان من هم با آثار  پر بار صمد بزرگ شده، رشد کرده و خوب و بد را شناخته

·        ما هنوز شما را نمی شناسیم و لذا در رابطه با این مسئله نه، می خواهیم و نه، می توانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم.

·        ما دیری است که دیار خیال بافی و پیشداوری سوبژکتیف را ترک کرده ایم.

هرگز با تحلیل های فوق در باره ی اثار صمد موافق نیستم

·        چه بهتر از این.

·        ما هم دنبال کسی می گردیم که با نظرات خام ما مخالف باشد و به تصحیح و تدقیق و حتی رد استنباطات ما همت گمارد.

·        حقیقت عینی همیشه در دیالک تیک نسبی و مطلق مطرح و یا کشف می شود.

·        به حقیقت عینی مطلق می توان نزدیک شد، ولی نمی توان رسید.

·        از این رو، حرف آخر زده نمی شود.

·        هر نظری اصولا قابل تصحیح، تدقیق، رد و یا تکمیل است.

هرگز از زیادی صابون زیر دست و پا دزدی را استنباط نکردم

·        ما هم هرگز ادعائی مبنی بر این نداشته ایم.

·        ما تئوری مبتنی بر وفور نعمت (صابون)  بهرنگ را نقد کرده ایم و از آن دزدی را استنباط نکرده ایم.

·        ما گفته ایم که سطح توسعه نیروهای مولده در جامعه ما نازل است و لذا بخش اعظم ثروت ملی برای تهیه گندم و گوشت و برنج و دیگر مایحتاج اولیه صرف می شود.

·        همین و بس:

«گرسنگی در چنین جامعه ای امری عادی است و آلترناتیو گرسنگی توسعه نیروهای مولده جامعه است، نه دزدی.»

هرگز از رفتار ننه کلاغ و اجازه ی او از همسرش بردگی را استنباط نکردم

·        استنباط همه مردم از قصه ای که نباید عین هم باشد.

·        انتقاد ما این بود که ننه کلاغه کذائی که اولدوز را به نافرمانی و خودسری در خانواده تشویق می کند، خود برای آوردن بچه اش باید از آقا کلاغه اجازه بگیرد.

·        این بزعم ما به معنی منع رطب خواری از سوی رطب خواری قهار است.

·        منطقی بلحاط تربیتی این است که خود ننه کلاغه هم در رابطه با آقا کلاغه مظهر نمونه وار خودسری و نافرمانی باشد.

تصویری که صمد از پدر الدوز ارائه داده، تحمیل به کودک نیست

واقعیت موجودی از پدران آن  زمان بوده و برای کودک خواننده ملموس بوده

·        آری.

·        حق تا حدودی با شما ست.

·        اما فقط تا حدودی.

·        پدران در خانواده های زحمتکش و بشدت فقیر رس شان در تهیه آذوقه بخور و نمیر چنان کشیده می شود که انرژی و نیروی لازم برای توجه به کودکان خود پیدا نمی کنند.

·        ولی این دشواری طاقت زدای زیست نافی کشش، علاقه و عشق غول آسای آنان نسبت به پاره تن خویش نمی شود.

·        قوی تر، عمیق تر و اصیل تر از عشق مادر ـ پدر به کودک، اصولا عشقی وجود ندارد.

1

·        ایراد اصلی بینش شما و اکثر مردم در برخورد سوبژکتیویستی به مسائل است:

·        شما برداشت تجربی شخصی خود را ملاک داوری راجع به آثار صمد قرار می دهید.

·        بد نیست و بهتر از هیچ است.

·        ولی نمی توان از برداشت سوبژکتیف شخصی معیاری عام سرهم بندی کرد:

2

·        چون برداشت شما بواسطه هزاران فاکتور اوبژکتیف (تعلقات طبقاتی، جایگاه اجتماعی) و سوبژکتیف (اعتقادات، سطح شعور، توسعه اخلاقی و تربیتی و غیره) مشروط می شود.

·        چنین چیزهائی به خطه خاص تعلق دارند و نه به عالم عام.

·        قابل تعمیم نیستند.

·        ولی بهتر از هیچ اند.

3

·        شناخت تجربی (امپیریکی) اصولا برای شناخت ماهیت چیزها، پدیده ها، سیستم ها و روندهای هستی طبیعی و اجتماعی کافی نیست، اگرچه خیلی مهم است.

·        شناخت باید اصولا از دو تنگه دیالک تیکی بگذرد:

دیالک تیک حسی و عقلی (سنسوئال ـ راسیونال)

دیالک تیک تجربی و نظری (امپیریکی ـ تئوریکی)

4

·        ضمنا محتوای شناخت نه در کله سوبژکت شناخت (شما)، بلکه در خود اوبژکت شناخت (آثار بهرنگ) است که باید بطور عینی (اوبژکتیف) بررسی شود. 

·        تعیین کننده در دیالک تیک اوبژکت ـ سوبژکت در عرصه تئوری شناخت، اوبژکت شناخت است.

·        چرا؟

5

·        برای اینکه تعیین کننده سیبیت (سیب وارگی) سیب نه کارنده، بیننده، چیننده، بوینده و خورنده سیب، بلکه محتوای خود سیب، مثلا مولکول های شیمیائی متشکله خود سیب است.

6

·        البته سوبژکت شناخت هم سهم مهمی به عهده دارد.

·        تعیین کننده ولی اوبژکت شناخت می ماند.

·        چون این اوبژکت شناخت است که در آئینه ضمیر سوبژکت منعکس می شود و به شناخت خود ره می گشاید.   

7

·        مسئله گرهی سوبژکتیف دست و پاگیر در شناخت مسائل اجتماعی اما تعلقات طبقاتی و نتیجتا فیلتر های (صافی های) طبقاتی بر سر راه انعکاس واقعیت عینی است.

·        به همین دلیل طبقاتی است که آثار مثلا بهرنگ برای یکی حاوی و حامل حقیقت و زیبائی و برای دیگری دروغ محض، سم ایدئولوژیکی مهلک جلوه  می کند.

·        بقیه چیزها نیز به همین سان.

8

·        جنگ ایدئولوژیکی در جامعه و جهان هم به همین دلیل است.

·        میان این و آن در زمینه شناخت سیب و سیب زمینی اختلاف نظر مهمی پدید نمی آید، ولی راجع به شناخت مسائل اجتماعی و چیزهای مربوط به جامعه و جهان اختلاف نظر، امری  طبیعی است و اوج می گیرد.

·        اختلافات ایدئولوژیکی اصولا همانقدر قابل حل اند که اختلافات طبقاتی.

9

·        چالش ایدئولوژیکی هم نه برای طرف مقابل، بلکه برای افکار عمومی است، به همان سان که مبارزات سیاسی و غیره.

حریف

شاید حق با شما باشد و من مشتی هستم که نمونه ی خروار نیست.

·        هم این و هم تعلقات طبقاتی و نتیجتا انعکاس دیگرگونه واقعیت عینی در آئینه ضمیر وابستگان به طبقات اجتماعی مختلف.

1

·        خیلی ها در خیلی چیزها و خیلی کس ها نسخه رهائی و منجی موعود می بینند، در حالیکه برای خیلی های دیگر، نقش سم مهلک و یا مأمور عذاب الیم و عزرائیل را دارند.

2

·        بخش سوبژکتیف شناخت، همین جا ست.

3

·        آثار بهرنگ ضربات مهلک مادام العمری بر خیلی از فرزندان زحمتکشان وارد ساخته است.

·        بر جنبش رهایی بخش اجتماعی نیز به همین سان.

·        امروزه مدافعان سینه چاک افکار بهنرگ و شاملو و غیره عمدتا  وابستگان به طبقات اجتماعی واپسین اند که طبقات اجتماعی بی فردا و بی دورنمای تاریخی اند.

4

·        خود بهرنگ جوان ساده لوحی وده است.

·        احتمالا مسموم از ایدئولوژی طبقات اجتماعی واپسین با نمایندگانی از قیبل آل احمدها و غیره.

·        این مسئله هم باید در روند تحلیل آثار او کشف، استدلال و اثبات شود.

حریف

پس من هم مسموم اثار صمدم

اما تعبیر خودم را از انها دارم .

·        مسموم کلمه مناسبی نیست:

1

·        افکار صمد برای برخی از طبقات اجتماعی به مثابه ایدئولوژی طبقاتی است.

·        برای طبقات اجتماعی دیگر می تواند سم ایدئولوژیکی باشد.

·        ایدئولوژی طبقات اجتماعی بیگانه باشد.

2

·        ما دوستی داشتیم که اگزیستانسیالیسم را می زیست.

·        شاید حتی حدیثی از احادیث نمایندگان فلسفه بورژوائی واپسین نخوانده بود.

3

·        ایدئولوژی از آسمان نازل نمی شود:

·        ایدئولوژی پدیده ای طبقاتی است.

·        هر ایدئولوژی انعکاس چیزها، پدیده ها، سیستم ها و روندهای اجتماعی در آئینه ضمیر طبقه معینی است که تبلیغ می شود و چه بسا مقبول طبقات اجتماعی دیگر می افتد.

پایان