فلسفه عربی (فلسفه اسلامی)

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان شین میم شین

·       فلسفه عربی (فلسفه اسلامی)

·       فلسفه عربی به آموزش فلسفی ئی اطلاق می شود که در فاصله قرن نهم تا دوازدهم میلادی از سوی متفکران پارسی و عرب زیر توسعه داده شده است:

1

 ابویعقوب بن اسحاق القندی (800 ـ 873 میلادی)

فیلسوف، دانشمند، ریاضیدان، پزشک، موسیقیدان عراقی

از پیشاهنگان علم رمز (کریپتولوژی)

علم تضمین اطلاعات

 صفحه اول رساله القندی 

در زمینه ی تحلیل نوشتجات رمزی 

(کریپت آنالیز)

·       ابویعقوب القندی

2

 ابونصر محمد فارابی (870 ـ 950 میلادی)

(۲۶۰ هجری ـ ۳۳۹ هجری)

از بزرگترین فیلسوفان ایرانی سده سوم و چهارم هجری است.

اهمیت او بیشتر به علت شرح‌هایی است که بر آثار ارسطو نگاشته و به سبب همین مشروحات او را معلم ثانی خوانده‌اند و در مقام بعد از ارسطو قرار داده‌اند.

فلسفه فارابی آمیزه‌ای است از حکمت ارسطویی و نئوافلاطونی که رنگ اسلامی و به خصوص شیعی اثنی‌عشری به خود گرفته ‌است. او در منطق و طبیعیات، ارسطویی است و در اخلاق و سیاست، افلاطونی و در مابعدالطبیعه به مکتب فلوطینی گرایش دارد.

آثار فارابی از این قرار است:

الجمع بین الرایین

فصول الحکم

احصاءالعلوم

 ) ما ینبغی ان تعلم قبل الفلسفه (

(آنچه شایسته ‌است قبل از فلسفه فرا بگیری)

در این کتاب، فارابی منطق، هندسه، اخلاق نیکو و کناره ‌گیری از شهوات را پیش نیاز پرداختن به فلسفه ذکر می ‌کند و دربارهٔ هر یک مطالبی بیان می‌ نماید.

 ) السیاسه المدنیه (

(سیاست شهری)

این کتاب دربارهٔ اقتصاد سیاسی است.

) الجمع بین رأی الحکیمین افلاطون الالهی و ارسطو طالیس)

(جمع بین آراء دوحکیم  بزرگ، افلاطون الهی و ارسطو)

فارابی در این کتاب می‌ کوشد بین نظریات افلاطون و ارسطو هماهنگی برقرار سازد.

 ) رساله فی ماهیه العقل)

 (رساله ‌ای دربارهٔ ماهیت و چیستائی عقل)

در این رساله اقسام عقول را تعریف و مراتب آن‌ها را بیان می ‌کند.

 ) تحصیل السعاده (

(کسب سعادت)

 در اخلاق و فلسفه نظری.

 ) اجوبه عن مسائل فلسفیه (

(پاسخ‌هایی به مسائل فلسفی)

 پاسخ‌ هایی است به برخی پرسش‌ ها و مسائل فلسفی.

 ) رساله فی اثبات المفارقات (

(رساله ‌ای در اثبات وجود موجودات غیر مادی)

 در این رساله، فارابی دربارهٔ موجودات غیر مادی بحث می‌کند.

 ) اغراض ارسطو طالیس فی کتاب مابعد الطبیعه)

 (اغراض ما بعدالطبیعه ارسطو )

 (نیات ارسطو در کتاب متافیزیک )

 این کتاب یکی از مهم ‌ترین کتاب های فارابی است که مورد استفاده ابن سینا هم قرار گرفته است.

 ) رساله فی السیاسه (

(رساله‌ای در سیاست)

  دربارهٔ سیاست  

 ) فصوص الحکمه)

(نگین‌های حکمت)

 این کتاب در مورد حکمت الهی و شامل ۷۴ بحث در این زمینه و مباحث نفس است.

 ) کتاب موسیقی کبیر)

 این اثر جنبه‌ های گوناگون موسیقی مانند مقامات را تعیین می‌ کند.

 ترجمه صفحه ای از  کتاب احساء العلوم فارابی به لاتین فارابی

 تصویری از کتاب الموسیقی کبیر فارابی که به لاتین ترجمه شده است.

سهرود از آلات موسیقی

(از ویکی پیدیا)

·       فارابی  

3

 ابوعلی سینا (980 ـ 1037)

متولد در بخارا و رحلت در همدان

پزشک، فیزیکدان، فیلسوف، حقوقدان، ریاضی دان، ستاره شناس و کیمیاگر

کتاب اصلی او

قانون الطب

اصول عام (تئوری پزشکی)

فهرست الفبائی داروها (داروها و شیوه تأثیربخشی آنها)

امراض عضوی (پاتولوژی و تراپی)

امراض عمومی (جراحی و امراض عمومی)

تولید داروهای شفابخش

تفاسیر خلاق ابن سینا از فلسفه ارسطو بحث فلسفی جدیدی را در این زمینه به راه انداخته بود.

مسائل فلسفی مورد بحث ابن سینا

متافیزیک

لوژیک (منطق)

اتیک (اخلاق)

ابوعلی سینا دانشمندی که کلیت مذاهب را زیر سوال برد

از ابو علی سینا کتاب فلسفی به نام شفا به جای مانده است که وی در این کتاب با دلیل و برهان های عقلی باورهای مذهبیون را باطل اعلام

می کند.
ابو علی سینا در کتاب شفا منکر وجود هرنوع معجزه میشود.
ابوعلی سینا در این کتاب منکر زنده کردن مردگان توسط عیسی و تبدل عصای موسی به مار و دونیم کردن ماه توسط پیامبر اسلام می شود. 

وی همچنین نظریاتی در رد وحی و وجود دوزخ و بهشت می دهد.

ابو علی سینا در زمان خود از سوی روحانیون به الحاد و کفر متهم شد.
و به دستور خلیفه المنجدبالله در سال 555 هجری کتاب هایش سوزانده شد.

سهروردی متفکر مسلمان 

تالیف شفا از سوی ابن سینا را غفلت او از پیامبر اسلام می داند.

ابن رشد متفکر مسلمان اندلس می گوید:

  چگونه است که ابن سینا قوانین زیست شناسی برای انسان و موش را یکسان می داند حال آنکه انسان اشرف مخلوقات است. به خدا قسم که علم او فریبنده و سبب گمراهی خلق است.

 
امام فریدالدین ابن غیلان حکیم قرن ششم در یک رساله در محکومیت ابوعلی سینا می گوید : 

چگونه کسی می تواند آنچه انبیای الهی گفته اند را منکر شود نه معجزه را قبول کند و نه اعتقاد به قیامت را. به خدا سوگند که او در قیامت از سرافکندگان است.

 
امام محمد غزالی می گوید: 

چگونه است که شخصی چون ابن سینا گفته ی قرآن که آسمان و زمین در شش روز آفریده شده را انکار می کند و می گوید همه چیز از ازل بوده است ؟

 
حسن الاربلی محدث و حکیم مسلمان قرن هفتم در بستر مرگ می گوید:

 شهادت می دهم که خدا بزرگتر است و ابن سینا کذاب است.

کتاب شفای ابن سینا در اروپا سالیان سال تدریس می شد ودر رنسانس و روشنگری اروپا مؤثر بوده است.

·       ابو علی سینا

4

 ابن رشد (1126 ـ 1198)

فیلسوف، پزشک، عارف

پزشک دربار مراکش

مؤلف دایرة المعارف پزشکی

مفسر آثار ارسطو

تأثیر فوق العاده ای بر اسکولاستیک مسیحی در در قرون وسطی به جا گذاشت.

همانطور که به جای ادای نام ارسطو، واژه «فیلسوف» بکار برده می شد، به جای نام او نیز واژه «مفسر» بکار می رفت. 

یعقوب آناتولی (1194 ـ 1256) آثار او را از عربی به حبری ترجمه کرد.

ابن رشد منطق را تنها امکان نیل به سعادت می دانست.

منطق (ارسطو) امکان گذر از محسوسات به شناخت حقیقت را فراهم می آورد.

منطق برای ابن رشد قانون تفکر و حقیقت بود.

اسلامیست های افراطی آثار او را کماکان مردود می دانند.

 معرکه و مضحکه ی پیروزی توماس فون اکوین بر ابن رشد

توماس فون اکوین میان افلاطون و ارسطو نشسته و برای ابن رشد مغلوب جائی وجود ندارد.

·       ابن رشد

5

 امام محمد غزالی فرزند محمد (۴۵۰ — ۵۰۵ ه‍ ق)

فیلسوف، متکلم و فقیه ایرانی و یکی از بزرگ‌ترین مردان تصوف سدهٔ پنجم هجری است.

 آرامگاه امام محمد غزالی در  

هارونیه طوس (مشهد)

·       غزالی

·       فلسفه عربی بویژه ببرکت خدمات پربار ابن سینا و ابن رشد که فلسفه ارسطو را بطرز پانته ئیستی ـ ماتریالیستی تفسیر کرده و توسعه داده و در شرق بدان شهرت فراگیر بخشیده اند، اهمیت کسب کرده است.

·       مراجعه کنید به ابن رشدیسم  در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

پایان