سیری در جهان بینی ملا نصرالدین (6)

  ملا نصرالدین (وفات در سال ٦٨٣ هجری، مطابق ١٢٨٤ میلادی)

ملا نصرالدین شخصیتی داستانی و بذله‌گو در فرهنگ‌های عامیانه ایرانی، افغانی، ترکیه ‌ای، عربی، کردی، قفقازی، هندی، پاکستانی و بوسنی است که در یونان هم محبوبیت زیادی دارد و در بلغارستان هم شناخته ‌شده است.

دزد را پيدا كنيد

وقتي ملا از دهي عبور مي كرد دزدي آمد و خورجين خرش را ربود.

ملا پس از نيم ساعت متوجه جريان شد و فرياد زد و خطاب به اهالي ده گفت:

« زود دزد خورجين را پيدا كنيد و گر نه كاري را كه نبايد بكنم خواهم كرد. »

دهاتي هاي ترسو بلافاصله به جستجو شروع كرده و خورجين او را از دزد مزبور گرفته و پس دادند و يكي از آنها پرسيد:

«خوب حالا كه خورجينت پيدا شده بگو اگر آن را پيدا نمي كرديم چي مي كردي؟»

ملا سرش را تكان داد و در حالي كه سوار خرش مي شد تا از آنجا برود گفت:

«هيچ

گليمي را كه در خانه دارم پاره مي كردم و و خورجين ديگري از او مي ساختم. »  

پایان

ویرایش و تحلیل از شین میم شین

دزد را پيدا كنيد

·        عنوان این حکایت ملا نصرالدین، بیانگر چیزی فراتر و بیشتر از محتوای این حکایت است:

·        «دزد را پیدا کنید!»

·        چرا و به چه دلیل؟

·        ما بهتر است که در روند تحلیل حکایت به این پرسش پاسخ دهیم:

1

وقتي ملا از دهي عبور مي كرد، دزدي آمد و خورجين خرش را ربود.

·        مسئله نمی تواند به این سادگی ها باشد که به رشته تحریر در آمده است.

·        برای دزدیدن خورجین خر کسی باید دامی بر سر راه او نهاده شود.

·        باید حواس او به نحوی از انحاء پرت شود.

·        یعنی باید بیش از یک نفر وارد عمل شوند.

·        یعنی دزد باید یکی حلقات متعدد زنجیر همکاری در این زمینه باشد و گرنه ملا بلافاصله متوجه دزدی می گردد.

2

ملا پس از نيم ساعت متوجه جريان شد 

·        به همین دلیل است که ملا پس از نیم ساعت متوجه دزدیده شدن خورجین خرش می شود.

3

و فرياد زد و خطاب به اهالي ده گفت:

«زود دزد خورجين را پيدا كنيد و گر نه كاري را كه نبايد بكنم خواهم كرد. »

·        اکنون صحت حدس ما تأیید می شود.

·        چون ملا به همکاری میان اهالی ده و دزد پی برده است و لذا به تهدید آنها دست می زند.

·        و گرنه دلیلی برای این کار نداشت.

4

دهاتي هاي ترسو بلافاصله به جستجو شروع كرده و خورجين او را از دزد مزبور گرفته و پس دادند.

·        صفت «ترسو» در حق دهاتی ها از چندین حقایق امر حکایت دارد:

الف

·        اولا از این حقیقت امر که دهاتی ها حلقات دیگر زنجیر دزدی را تشکیل داده اند و خود را پیشاپیش مقصر می دانسته اند.

·        چون آن را که حساب پاک است، از محاسبه چه باک است.

·        این امر تأیید دیگری بر صحت حدس ما ست.

ب

·        نسبت دادن صفت «ترسو» به دهاتی ها به دلیل سطح نازل شعور آنها ست.

·        کسی که از جزئیات قضایا بی خبر باشد، بیشتر دچار ترس می شود تا کسی که واقف به قضایا باشد.

·        ترس و نادانی همیشه دیالک تیکی را تشکیل می دهند و همدیگر را مشروط می سازند:

·        دیالک تیک نادانی و باک

·        دیالک تیک دانائی و بی باکی که به دیالک تیک دانائی و توانائی ره باز می کند.

·        توانا بود، هر که دانا بود (فردوسی)

ت

·        نسبت دادن صفت «ترسو» به دهاتی ها ضمنا از تضاد شهر و ده حکایت دارد:

·        شهرنشینان به تحقیر دهاتیان می پردازند.

·        این تضاد همچنان و هنوز در همه جوامع طبقاتی مشتعل است.

·        حتی در اکثر متروپول های سرمایه داری شهرنشینان علنا به تحقیر و تمسخر دهاتیان می پردازند.

پ

·        شاید یکی از علل این تحقیر تضادهای رعایا با اشراف بنده دار و فئودال بوده باشد.

·        آنها احتمالا چپاول دار و ندار رعایا را به حساب دانائی و زکاوت و هوشیاری خود و عوامل خود و نادانی و عقب ماندگی دهاتیان می گذاشته اند.

·        این تمسخر و تحقیر نیز همچنان و هنوز به چشم می خورد.

·        واژه دهاتی کماکان یکی از فحش واژه های رایج است.

ث

·        علت دیگرش شاید تضاد روستائیان با طبقه متوسط باشد.

·        یکی از طبقات اجتماعی که همچنان و هنوز به استثمار بی رحمانه روستائیان و دهقانان می پردازد، همین طبقه متوسط در هیئت تجار کوچک و متوسط است.

·        شاید ترسو نامیدن دهاتیان از این منبع نیز آب بخورد.

ج

دهاتي هاي ترسو بلافاصله به جستجو شروع كرده و خورجين او را از دزد مزبور گرفته و پس دادند

·        صحت حدس ما اکنون تأیید می شود.

·        دهاتی ها اگر در روند دزدی شرکت نمی داشتند، به این آسانی نمی توانستند خورجین ملا به او برگردانند.

·        این امر به درایت و هوشمندی ملا نیز دلالت دارد.

5

و يكي از آنها پرسيد:

«خوب حالا كه خورجينت پيدا شده بگو اگر آن را پيدا نمي كرديم چي مي كردي؟»

·        این پرسش دهاتی نیز بر کنجکاوری و هوشمندی او دلالت دارد.

·        او می خواهد از این ماجرا دانش تجربی بیاندوزد تا در موردی دیگر رفتار پخته تر و بهتری از خود نشان دهد.

·        این ضمنا بر بی پایگی نادانی دهاتی ها دلالت دارد.

·        خرفت و نادان هرگز در صدد آموزش برنمی آید و پرس و جو نمی کند.

6

ملا سرش را تكان داد و در حالي كه سوار خرش مي شد تا از آنجا برود گفت:

«هيچ

 گليمي را كه در خانه دارم پاره مي كردم و و خورجين ديگري از آن مي ساختم. »  

·        در این حکم ملا علاوه بر بلوف تردستانه ملا، نحوه تهیه خورجین ذکر می شود و از این رو ارزشمند است.

·        ضمنا اهمیت خورجین خر برای ملا آشکار می گردد.

·        آن سان که برای تهیه آن باید از گلیم خانه خود صرفنظر کند.

پایان