تفکر تاریخی (جهانتصویر تاریخی) (1)

پروفسور دکتر هانس کورتوم 
پروفسور دکتر وینفرید شرودر 
برگردان شین میم شین

 پروفسور دکتر وینفرید شرودر
استاد دانشگاه فیلیپ ماربورگ آلمان
متخصص فلسفه آنتیک (جهان باستان کلاسیک)، عصر جدید آغازین، روشنگری، متافیزیک، فلسفه مذهب، فلسفه عملی، تاریخ مفاهیم 
آثار:
نیهلیسم اخلاقی
منشائات آته ئیسم

ارسطو (384 ـ 332 ق. م.) 
ارسطو از مهمترین و متنفذترین فلاسفه تاریخ است.
او اصول بیشماری را هم بنیاد نهاده و هم تحت تأثیر جدی قرار داده است.
از آن جمله اند :
تئوری علوم
منطق
بیولوژی
فیزیک
اتیک
تئوری شعر
تئوری دولت 
ارسطو دانش زمان خود را به شرح زیر طبقه بندی کرده است :
ارگانون (ارغنون که بعد از مرگ او به آثار او اضافه می شود.)
علوم تئوریکی (نظری)
علوم پراتیکی (عملی)
علوم پوئه تیکی (شعری)
علوم تئوریکی به اجزای زیر طبقه بندی می شوند :
فلسفه اولین (متافیزیک)
علوم طبیعی
علوم ریاضی (مته متیک)
فلسفه اولین به اجزای زیر طبقه بندی می شود :
تئوری جوهر
تئوری اصول
تئولوژی

1

·        نطفه های تفکر تاریخی در آنتیک (جهان باستان کلاسیک) را می توان در آثار ارسطو باز یافت. 

·        ارسطو اگرچه تفسیر تاریخ را از طریق بررسی خود تاریخ امکان ناپذیر می داند، ولی معتقد است که توضیح حوادث تاریخی را می توان از آثارهنری استخراج کرد.

2

·        علم تاریخ تا قرن هجدهم میلادی عمدتا به گردآوری اسناد و مدارک بسنده می کرد و در جهت توسعه شعور تاریخ و در راستای تفسیر تاریخ بر مبنای تاریخ شناسی تلاشی صورت نمی گرفت.

·        تفسیر تاریخ عمدتا خصلتی گمان ورزانه داشت.

3

  

·        در آنتیک (جهان باستان کلاسیک) به سبب بی باوری به تغییر چشمگیر بنیان های مادی هستی انسانی و به سبب باور به   تعویض پیاپی و ظاهرا بی دلیل رژیم های حکومتی هنوز نمی توانست جهان بینی مبتنی بر  تئوری پیشرفت تشکیل شود.

4

·        اکثر متفکران آنتیک (جهان باستان کلاسیک)، تاریخ را به طرز زیر تصور می کردند:

الف

·        آنها تاریخ را یا روندی واپس رونده می دانستند که بر خطی نزولی از «دوران طلائی» سیر می کند.

ب

·        و یا بمثابه تعویض صرف سیکل ها (دوره های تکرارشونده) می پنداشتند.

5

تفکر تاریخی مسیحیت

 آگوستین (354 ـ 430)
اهل الجزایر
از فقهای مهم مسیحیت
فیلسوف دوره گذار از آنتیک به قرون وسطی
مؤلف آثار تئولوژیکی بیشمار
پدر علم تئولوژیکی و فلسفی مسیحیت
او تحت تأثیر افلاطون واقعیت را سه شقه کرده است:
جهان عالی ترین وجود که فقط برای روح قابل دسترسی است.
جان ـ روح انسانی
جهان شونده که برای حواس قابل دسترسی است.
او ایمان مسیحی را بمثابه بنیان شناخت تلقی می کرد.

·        فلسفه تاریخ مسیحیت (اگر بتوان از چنین فلسفه تاریخی سخن گفت) عبارت بود از تصورات مطروحه از طرف آگوستین در کتاب «دولت الهی» راجع به نقشه نجات الهی.

·        این کتاب درفاصله سال های 412 تا 422 میلادی تحریر یافته است.

1

·        نقشه نجات الهی مورد نظر مسحیت بر ضد تلاش انسان ها در جهت بنای تاریخ خویش بدست خویش مقرر شده است.

2

·      پیروزی نهائی از آن این نقشه الهی است.

3

·        نقشه نجات الهی، بنظر آگوستین، علیرغم اینکه حوادث تاریخی، تصادفی جلوه می کنند، قابل کشف است.

4

·        فلسفه تاریخ مسیحیت بدین طریق قانونمندی ئی را در جریان تاریخ برسمیت می شناسد.

5

·        اما این قانونمندی نه قابل پژوهش و نه قابل اثبات عقلی است.

6

·         بلکه بوسیله قدرتی ماورای جهانی به تاریخ حقنه و القا شده است.

7

·        تنها وظیفه معنامندی که برای عمل انسانی باقی می ماند، عبارت است از اجرای مشیت الهی که وظیفه انسان را از زمان اخراج حوا و آدم از بهشت تا قیام قیامت برنامه ریزی کرده است.

8

ژاک بنین بوسه (1627 ـ 1704)
اسقف، فیلسوف تاریخ، نوینسده فرانسوی

·        همان طور که در آخرین اثر تاریخی مهم مربوط به فلسفه تاریخ مسیحیت تحت عنوان «مقدمه ای بر تاریخ عمومی جهان» (1681 میلادی) بقلم بوسه مطرح می شود، جریان دایره وار ابدی تاریخ امپراطوری های بزرگ از پیدایش، رونق و زوال تا سقوط، اگرچه در خدمت «رشد مسیحیت و معرفت الهی است»، ولی بوسه بر خلاف آگوستین، خواهان پژوهش علل مشخص جریان تاریخ است.

9

·        جریان تاریخ اگرچه بوسیله خدا بسوی آماج نهائی مقدر از قبل، هدایت می شود، ولی در سیر طبیعی خود، یعنی در مراحلی که بطور بی واسطه از سوی خدا مقدر نشده اند، بوسیله عللی تعیین می شود، که از دوره پیشین نشأت می گیرند.

·        (پلخانوف)

10

·        در قرن هجدهم میلادی تاریخ نگاری عمیقا ضد تئولوژیکی روشنگری این تفسیر غیرتئولوژیکی تاریخ بوسیله بوسه را ادامه می دهد.

ادامه دارد