هنجار (نرم) (6)

پروفسور دکتر ولفگانگ پطر ایش هورن

برگردان شین میم شین

I

هنجار از دیدگاه ایدئالیسم

·        درحال حاضر ایدئالیسم نیز نوشدارویش را کمتر از مسائل مربوط به ساختار جهان و مسائلی که شناخت علمی جهان به همراه آورده، بلکه بیشتر از مسائل عملی حیات اجتماعی انسانها که به مسئله هنجارها مربوط می شوند، می نوشد:

الف

·        از مسائل مربوط به کردوکار هدفگذار

ب

·        از مسائل از آن خود کردن عملی و فکری جهان بوسیله انسانها.

·        ایدئالیسم آخرین سرچشمه و منبع هنجارها را در عوامل زیر می جوید:

الف

·        درخیرمتعالی (خدا)

ب

·        در «عالی ترین» آماج های اخروی

ت

·        در کلام خدا

پ

·        در خرد عملی محض

ث

·        در ارزش های آرمانی ـ ماورای تاریخی

ج

·        در تصمیمگیری یکباره سوبژکتیف

ح

·        در میل و اراده فرد واحدی

خ

·         در میل و اراده گروه اجتماعی واحدی

II

هنجارها از دیدگاه ماتریالیسم مکانیکی

·        تلاش های بعمل آمده ـ بویژه از سوی فلسفه انگلیس و فرانسه در قرون هفدهم و هجدهم میلادی ـ برای توضیح ماتریالیستی هدفگذاری ها و هنجارهای مربوط به رفتار انسانی بر اساس «طبیعت» انسانی با درک بیولوژیکی ـ فیزیولوژیکی و سنسوئالیستی ـ پسیکولوژیکی (حسگرائی ـ روانشناسی) از آن و بی اعتنا به رابطه آن با مناسبات اجتماعی واقعی و توسعه تاریخی، اگرچه در زمان خود نقش مترقی بعهده داشته اند، ولی ایدئالیستی بوده اند.

III

هنجارها از دیدگاه پوزیتیویسم

·        در این زمینه میان درک فلسفه انگلیس و فرانسه در قرون هفدهم و هجدهم میلادی و درک پوزیتیویستی معاصر تشابه جدی وجود دارد.

الف

·        بنا بر درک پوزیتیویستی، هنجارها و آماجگذاری های مربوط به رفتار عام انسانی، قابل توضیح و نقد تئوریک نیستند و باید بمثابه امور فکری تلقی شوند.

ب

·        این درک پوزیتیویستی نیز درک ایدئالیستی مستور و پنهان است و برخلاف ماتریالیسم قرون هفدهم و هجدهم میلادی طرح فلسفی ارتجاعی ئی است.

طرحی از مجله ارجمند هفته

 

IV

هنجارها از دیدگاه ماتریالیسم تاریخی

·        هنجارها پدیده ها و ابزارهای اجتماعی ضرور برای همزیستی و همکاری انسان ها هستند و از حوایج اجتماعی ناشی می شوند.

·        بنابرین، هنجارها در تحلیل نهائی از عوامل زیرین سرچشمه می گیرند:

الف

·        از روند حیات اجتماعی واقعی

ب

·        از مناسبات تولیدی و طبقاتی  

ت

·        از منافع متضاد و قسما آنتاگونیستی نیروهای طبقاتی

پ

·        از منافع متضاد و قسما آنتاگونیستی فرماسیون های اجتماعی مختلف.

ث

·   هنجارها اهرم ها و یا موانع کردوکار اجتماعی عملی انسانها هستند، چون آنها عمل واقعی آن دسته از نیروهای اجتماعی را تنظیم می کنند که حاملین مناسبات اجتماعی ئی اند که استقرارشان آماج هنجارها را تشکیل می دهد.

ج

·        این امر اما بدان معنی است که هنجارها بیانگر منافع اساسی و همیشگی این نیروهای اجتماعی اند، منافعی که از خود مناسبات عینی اجتماعی نشأت می گیرند.

ح

·        تأملات فلسفی و سوسیولوژیکی (جامعه شناسی) راجع به هنجارها، منشاء آنها و اثبات پذیری آنها در خارج از این پیوند که در تحلیل نهائی بوسیله روند حیات مادی جامعه و تحت تأثیر نیروهای محرکه اجتماعی عمل انسانی تعیین می شود، بی معنی است.

خ

·        اهمیت بزرگ تئوری ماتریالیستی ـ تاریخی در این است که آن نه فقط توضیح علمی مسائل هنجاری را به همراه می آورد، بلکه خود ـ  قبل از همه ـ پیش شرط تئوریکی لازم برای تشکیل آگاهانه سیستم های هنجاری و استفاده آگاهانه از آنها در مبارزه طبقه کارگر و در ساختمان جامعه سوسیالیستی است.

د

·        درک ایدئالیستی هنجارها ـ صرفنظر از انواع مختلف برخورد ایدئالیستی به مسئله هنجارها ـ اما بر عکس، نه تنها توضیح غیرعلمی مسئله هنجارها ست، بلکه علاوه بر آن انسانها را به تطبیق انفعالی خود با واقعیت اجتماعی سرمایه داری و به تبعیت از نیروهای طبقاتی واقعا حاکم در این جامعه محکوم می کند.

ادامه دارد