مکثی و بحثی روی کلمات قصار این و آن (15)

سعدی

بزرگش نخوانند اهل خرد
که نام بزرگان به زشتی برد

1
میم

• منظور سعدی از «بزرگان»، خداوندان نعمت، خداوندان بنده، خداوندان غلام است و بس.
• منظور سعدی از «بزرگان»، طبقه اشراف بنده دار، غلامدار، زمیندار، رعیت دار و دربار است.
• سعدی نماینده این طبقات اجتماعی است.
• اتفاقا بر عکس رهنمود سعدی، باید این طبقات اجتماعی به تیغ تیز انتقاد اجتماعی سپرده شوند تا برای فرماسیون بعدی و مترقی تر یعنی فرماسیون سرمایه داری در آن زمان، راه باز شود و جامعه پیشرفت کند.
• اشعار سعدی را ما تحت عنوان «خودآموز خوداندیشی» و «تمرین تفکر مفهومی» و غیره تحلیل می کنیم.
• زنده باشید!

2
مسعود مردانی

• البته ما نیز می توانیم و جای آن دارد که بزرگانی را در معنویت هم بیابیم و در طول تاریخ آنانی که مظاهر مادی نداشته اند، نامی از خود بر جای دارند.
• گر چه سعدی نماینده طبقه اشراف است.

3
میم

• با سلام و سپاس
• راستش را بخواهید من نمی توانم میان کوچک و بزرگ با معیاری عینی ـ واقعی مرزبندی کنم و از کودکی ـ حتی ـ هر کس را که بزرگسالان، بزرگ می داشتند، کوچک می داشتم و برعکس.

• البته هرکس حق دارد برای خود بزرگی بتراشد، اگر لازم داشته باشد.
• این خصیصه هر انسانی است که به قوه تخیل بنا بر حوایج مادی و معنوی خود، به جلاد خون آشامی عنوان بزرگ و رهبر و پیشوا و امام و غیره بدهد و بعد بپرستدش.

• اما در هر صورت، بزرگ را باید تعریف کرد.
• هیچکس ـ بر خلاف تصور سعدی و حافظ ـ بزرگ مادر زاد نیست.

• به قول ژان ژاک روسو:
• «همه از دم، برابر از رحم مادر بیرون می آیند.
• بزرگ و کوچک کذائی در جامعه طبقاتی ساخته می شوند.»

• مثال:
• نانوائی که در گرماگرم تابستان جلوی تنور سوزان، در جهنمی طاقتسوز نان می پزد و دهقانی که گندم درو می کند، به چه دلیل کوچک باید باشند از بچه مفتخوری که شاعر و نویسنده و سیاستمدار و غیره شده است؟
• آیا برعکس نباید باشد؟
• همان نانوا چه کم از قاضی شهر دارد که در هر قدم احترام عمومی درو می کند؟

• برتولت برشت می گفت و بدرستی می گفت:
• «ترحم انگیز ملتی که به قهرمان (به قول شما بزرگ) نیاز دارد!»

• باید جامعه طبقاتی حذف شود و امکانات مادی و معنوی مساوی در اختیار همه قرار گیرد و تفاوت و تضاد میان بزرگ و کوچک کذائی از بین برود.
• اکنون این طلب و تقاضا، دیگر اوتوپی نیست.
• با رشد نیروهای مولده، زمینه عینی و واقعی برای این گذار خجسته فراهم آمده است تا بزرگ و کوچکی وجود نداشته باشد و فقط و فقط تقسیم اجتماعی کار وجود داشته باشد:
• یکی باربر باشد، بی آن که «حمال» فحشواژه باشد، دیگری معلم باشد، سومی دانشمند باشد و همه فقط بلحاظ تقسیم کار یعنی بلحاظ فونکسیونی که به عهده دارند، متفاوت باشند.

• حمال و دهقان و سیاستمدار و دانشمند همه به یکسان از ارج و احترام حقیقی برخوردار باشند و برابر باشند.
• زنده باشید

4
مسعود مردانی

• سعدی خود به بهترین روی توضیح داده است:
• «ادب مرد به ز دولت او ست!»

• سعدی دانایان را بزرگان می داند و نه متمولین را:
• «بزرگزاده نادان به شهر خویش باز ماند که در دیار غریبش به هیچ نستانند»

• و پر واضح است که ملاک ارزش نهادن همانا میزان کار و تلاش است و احترام به شرافت انسان و بزرگی و خردی در این حوزه باید تعریف شود و هر کس که به رأی عدالت اجتماعی در جایگاهی قرار گیرد، بزرگ است، اگر همواره شرافت انسان برایش مقدم باشد و در حقیقت باید عدالت اجتماعی اول و اول بر قرار گردد تا خرد و بزرگ معلوم شود.

4
میم

• علم و دانش اما در انحصار متمولین بوده و نه بنده ها، غلامان و رعایا!
• حتی تا سال 1950 دهقانان و کارگران اروپا را راهی به دانشگاه ها و مدارس عالی نبود.

• سعدی بزرگزاده نادان را تحقیر می کند به خاطر این است که او به سمت طبقاتی خود اعتنائی ندارد.
• سعدی معلم اخلاق فئودالی است.

• او برای توده های مولد و زحمتکش نه تنها در این دنیا جز بخور و نمیر چیزی نمی خواهد، بلکه در آن دنیا هم آنها را به صدها فرسنگی بهشت راه نمی دهد.

کلاسیک های ادب فارسی را باید از نو شناخت!

پایان