سیری در شعری از جهانگیر صداقت فر (5)

«من رفتم»
جهانگیر صداقت فر
برای دوست، بدری ترویج، و به استقبال غزل "من ماندم" اش
سرچشمه:
سایت اخبار روز
http://www.akhbar-rooz.com

• به شهر خوب من جاپای توفان ماند و من رفتم
• ز نعمت‌ های بارش، سیل باران ماند و من رفتم

• ز سیلاب بلا، زیر و زبر شد باغ بار آور
• به دشتِ خاوران، خار مغیلان ماند و من رفتم

• پس از سرمای دی‌ امیدوارِ فرودین بودم
• بلای خانمانسوز زمستان ماند و من رفتم

• در آفاقی سراسر شعر و شوق و شادی و مستی
• غبار آلوده طرحی از بهاران ماند و من رفتم

• حریم حرمتِ محرابِ عشق آلوده‌ی کین شد
• به باور‌های ایمان کفرِ شیطان ماند و من رفتم

• ز جمع خرّمِ یارانِ بزمِ شادخواری ها
• گروهِ مرد‌می سر در گریبان ماند و من رفتم

• قفس شد گسترای بی‌ حصار مهدِ حریّت
• هَزار و قمری و درنا به زندان ماند و من رفتم

• ز رستاخیز میهندوستان در راه آزادی
• شعاری پوچ ماند و یاوه، هذیان ماند و من رفتم

• به چشم انداز رؤیا‌ها، نماند امّیدِ فردایی
• نمائی تیره از فردای ایران ماند و من رفتم

• به جان در راه آبادانیِ آن خاک کوشیدم
• دریغا خانه و کاشانه ویران ماند و من رفتم

• من آنجا ریشه کردم، پشت اندر پشت و در اعماق
• فسوسا ریشه در خاکِ نیاکان ماند و من رفتم

• مرا دلبستگی‌ های فراوان است با آن بوم
• کتابِ یادها در کوی یاران ماند و من رفتم

• به مادرخاک، باری، عشق می‌‌ورزم ز ژرفِ جان
• به قلبِ خونفشانم، داغِ هجران ماند و من رفتم

• در آن کابوسِ شومِ لحظه ‌ی بدرود، شهر من
• امانت با اهورامزد یزدان ماند و من رفتم.

پایان

میم

گذری و نظری

• این شعر آقای جهانگیر صداقت فر نیز مثل بقیه اشعار ایشان، بلحاظ فرم نه تنها بی عیب و نقص، بلکه بسیار زیبا، شیوا، شورانگیز، دلنشین و نیرومند است.

• ایراد اصلی این شعر در محتوای آن است:

1

• حریم حرمتِ محرابِ عشق آلوده‌ی کین شد
• به باور‌های ایمان کفرِ شیطان ماند و من رفتم

• در این بیت ایشان، نوعی ایدئالیزاسیون جامعه صورت می گیرد.
• تجارب شخصی توده ها اما برعکس این برداشت ایشان است.

• جلادان فعلی، موالید یکشبه نبوده اند و در داربست طبقاتی جامعه، همیشه حضور داشته اند.

• مراجعه کنید به ایدئالیزاسیون

2
قفس شد گسترای بی‌ حصار مهدِ حریّت

• در این مورد هم ایدئالیزاسیون اغراق آمیزی صورت می گیرد.

• کدام گسترای بی حصار و کدام مهد حریت؟

• روانشناسی اجتماعی مردم ایران باید مورد تحلیل اوبژکتیف قرار گیرد.

• تخریب شعور مردم از هزاران سال پیش، آغاز شده و به کمال رسیده است.

• آلمانی ئی که از ایران برگشته بود(در کشیدن راه اهن در ایران اشتغال داشت)، از ملتی کودن سخن می گفت.
• هر ایرانی از شنیدن این داوری، رنگ به رنگ می شود و به خشم می آید، ولی این برداشت اوبژکتیف او باید تأمل برانگیز باشد و تکاندهنده.

3

• به چشم انداز رویا‌ها نماند امّیدِ فردایی
• نمائی تیره از فردای ایران ماند و من رفتم

• کسی که دیروز را ایدئالیزه کرده، فردا را تیره و تار و بی دورنما جلوه می دهد.
• شگفتا!
• ستایندگان سرسخت دیروز همیشه منکران سرسخت فردا بوده اند و ظاهرا خواهند بود!

4

• من آنجا ریشه کردم پشت اندر پشت و در اعماق
• فسوسا ریشه در خاکِ نیاکان ماند و من رفتم

• این بیت از پایگاه طبقاتی ممتاز شاعر پرده برمی دارد:
• تبار اندر تبار!

• توده های مولد این خاک، چه بسا حتی اسم پدر بزرگ خود را فراموش کرده اند، چه برسد به شجره و ریشه پشت اندر پشت و غیره.

5

• مرا دلبستگی‌ های فراوان است با آن بوم
کتابِ یادها در کوی یاران ماند و من رفتم

• با موضع شاعر در مصراع اول نمی توان همرأی شد:
• اکثریت مردم احساس دلبستگی خاصی با بوم یادشده ندارند و جامعه برای آنها ـ عمدتا ـ جهنمی است تا همبود.

• با موضع شاعر در مصراع دوم، اما نمی توان به مخالفت برخاست:
• «بی همه چیزان» هم همچنان و هنوز، سرمایه یادها را بدوش مجروح روح خویش می کشند و هر سحر چه بسا با اشک در چشم و خشم در دل برمی خیزند.

6
به مادر خاک، باری، عشق می‌‌ ورزم ز ژرفِ جان

• به خاک کسی عشق نمی ورزد، ولی به امتیازات اجتماعی ـ اقتصادی و غیره شاید.

اکثریت مردم، حتی وجبی خاک برای خفتن ندارند.

بنی بشر به چیزی که ندارد، چگونه می تواند عشق بورزد؟

عمر شاعر دراز باد!
ویرایش از دایرة المعارف روشنگری