اتیک (اخلاق) (5)

پروتاگوراس (411 ـ 490 قبل از میلاد)

از فلاسفه ما قبل سقراطی آنتیک یونان
از نمایندگان اصلی سوفیسم
به سبب سخنرانی در مجامع خلقی محکوم شد و در راه فرار به سیسیل جان باخت و آثارش به آتش کشیده شد.

پروفسور ماتیاس کلاین
برگردان شین میم شین

2
اتیک سوفیسم

1

• سوفیست ها در نظریات اتیکی خود بر آنند که حقوق و قوانین اخلاقی منشاء الهی ندارند، بلکه نتیجه توافقات فی ما بین انسان ها ست.

2

• سوفیست ها مفاهیمی از قبیل خیر و شر، فخر و ننگ را نسبی تلقی می کنند.

3

• پروتاگوراس اعلام می کند که معیار همه چیزها انسان است و بس.
• بنظر او هر کس ـ و نه فقط صاحبان ثروت و قدرت ـ لیاقت کسب سجایای اخلاقی را دارد.

4

• در اتیک فلسفی سوفیسم برای اولین بار ایده برابری انسان ها مطرح و توضیح داده می شود.

5

• با سوفیسم اما همزمان توسعه جریان رلاتیویستی و سوبژکتیویستی اتیک نیز پا به عرصه وجود می گذارد.

6

• از سوفیسم، مکاتب فلسفی ـ اتیکی متفاوتی سرچشمه می گیرند:

الف

• مکاتب اتیکی کینیسم و استوئیسم کهن میراث فکری سوفیسم را ادامه می دهند.

ب

• مکاتب اتیکی سقراطی ـ افلاطونی با میراث فکری سوفیسم به مخالفت برمی خیزند.

3
اتیک سقراطی

سقراط (469 ـ 399 ق. م.)
فیلسوف بزرگ یونان
مؤسس متد بحث ساختارمند (مئویتیک)
اثر مکتوب به میراث ننهاده است.
شاگردانش از جمله افلاطون به متد او اشاره کرده اند.
به جرم گمراه سازی جوانان و توهین به خدایان یونان محکوم به مرگ می شود و جام شرنگ سر می کشد.

1

• سقراط و هوادارانش بر ضد رلاتیویسم سوفیست ها وارد عمل می شوند.

• مراجعه کنید به رلاتیویسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

2

• با سقراط در تاریخ فلسفه مسائل انسانی و در نتیجه، اتیک نیز در مد نظر قرار می گیرند.

3

• سقراط از این نقطه حرکت می کند که اخلاق حقیقی با برسمیت شناختن یک اصل روحی در انسان (و در طبیعت) پیوند دارد.
• سقراط این اصل را روح و یا من روحی انسان می نامد و آن را موضوع فلسفه تلقی می کند و لذا خودشناسی درونی را (با شعار «خود را بشناس!») سرچشمه دانش حقیقی می داند و خود دانش را جزو سجایای اخلاقی حقیقی قلمداد می کند.

4

• بنظر سقراط سجایای اخلاقی، هم قابل شناسائی اند و هم قابل یادگیری.

• (سقراط بمراتب علمی تر از سعدی می اندیشد و موضع هومانیستی ژرفتر از سعدی دارد.
• سعدی سجایای اخلاقی را و خیلی چیزهای دیگر را جبلی و مادرزادی تلقی می کند. مترجم)

5

• بنظر سقراط، اگر کسی خیر و نیکی را بشناسد، بدان عمل می کند.
• به عبارت دیگر، پیش شرط نیکوکاری، شناخت نیکی است.

• مراجعه کنید به نیکی (خیر)

6

• سقراط میان شناخت موازین اخلاقی و عمل اخلاقی وحدتی ناگسستنی می بیند.

• (این همان وحدت تئوری و پراتیک است. مترجم)

7

• سقراط اما اخلاقمندی ئی از این دست را تنها برای برگزیدگان و دانشمندان قابل حصول و دسترسی می داند.

ادامه دارد