دیالک تیک منفرد (خاص) و عام (1)

ویلهلم ویندلباند (1848 ـ 1915)

فیلسوف، استاد دانشگاه آلمانی
نماینده نئوکانتیانیسم و فلسفه ارزش

منفرد
پروفسور دکتر گونتر کروبر
برگردان شین میم شین

• منفرد عبارت است از آنچه که بطور مشخص، بلحاظ کمی و کیفی معین و بلحاظ مکانی محدود و تک به صورت شیئی، روندی، خصیصه ای و یا رابطه ای وجود دارد.

• منفرد را نمی توان بطور مفهومی کاملا درک کرد.
• آن را فقط می توان با نامگذاری معینی مستقیم یا غیرمستقیم نشان داد.

• (چرا؟
• سیبی را می توان در دست داشت و به عنوان سیب منفردی تلقی کرد.
• اگر سیب را بلحاظ مفهومی بر زبان بیاوریم، انواع مختلف سیب را به خاطر شنونده خطور خواهد داد:
• سیب سرخ، سیب زرد، سیب کوچک، سیب متوسط، سیب شیرین، سیب ترش و الی اخر را.
• یعنی سیب عام را.
• سیب منفرد فقط تا زمانی بلحاظ مفهومی منفرد است که مورد اشاره مستقیم و یا غیرمستقیم قرار گیرد.
• مترجم )

• منفرد در رابطه دیالک تیکی متقابل با خاص و عام قرار دارد.
• خاص در مقابل عام به مقام منفرد تنزل و در مقابل منفرد به مقام عام ارتقا می یابد.

• (مثال:
• سیب در سیستم مختصات میوه و سیب، منفرد است، در سیستم مختصات سیب و سیب سرخ، عام است.
• سیب از این رو می تواند خاص تلقی شود که بلحاظی منفرد و بلحاظی دیگر عام است.
• مترجم )

• به قول لنین، «منفرد تنها در پیوندی می تواند وجود داشته باشد، که به عام رهنمون می شود.»

• به عبارت دیگر منفرد نمی تواند در خارج از پیوند کلی (یونیورسال) و مستقل از پیوند کلی وجود داشته باشد.
• عام اما فقط در منفرد و به برکت منفرد وجود پیدا می کند.

• منفرد می تواند در توسعه خویش به عام بدل شود:

مثال اول

• مثلا در جهان ارگانیسم ها، تغییرات ژنتیک (موتاسیون) نخست در افراد منفرد پدید می آیند.
• وقتی بعدها در کشمکش با محیط زیست مفید بودن خود را نشان دادند، براساس انتخاب طبیعی بتدریج به خصیصه کلی گونه و نوع موجودات زنده (عام) بدل می گردند.

مثال دوم

• اقتصاد کالائی در فرماسیون اقتصادی ـ اجتماعی برده داری و فئودالی منفرد است.
• اما در روند توسعه جامعه بشری به کاپیتالیسم، اقتصاد کالائی (منفرد) به عام بدل می گردد.

• مقوله منفرد با مقولات تصادف و نمود (پدیده) در رابطه قرار دارد.

• مراجعه کنید به دیالک تیک ضرورت و تصادف، دیالک تیک نمود و بود (دیالک تیک پدیده و ماهیت)

• منفرد به مثابه پدیده مشخص در قیاس با عام و قانون امری تصادفی است.

• نئوکانتیانیسم (ویندل باند، ریکرت و غیره) ادعا می کند که دو نوع اصلی از علوم وجود دارد:

1

• علوم نوموته تیکی، مثلا علومی از نوع علوم طبیعی که با قوانین سر و کار دارند و در صدد درک عام اند.

2

• علوم ایدیوگرافیکی، مثلا علومی از نوع علم تاریخ و امثالهم که کارشان فقط توصیف منفرد است و باید هم باشد.

• این نوع تقسیم بندی دلبخواهی ارزش علمی ندارد، زیرا دیالک تیک عام و خاص و منفرد در مورد طبیعت و جامعه به یکسان معتبر است.

• عدم توجه به دیالک تیک منفرد، خاص و عام منجر به تحریف ایدئالیستی ـ ذهنی و بویژه پوزیتیویستی رابطه میان منفرد، خاص و عام می شود.

1
ایدئالیسم ذهنی و مقوله منفرد

• ایدئالیسم ذهنی فقط برای منفرد که به کمک ادراک حسی قابل درک است، حق حیات قائل می شود.

2
پوزیتیویسم و مقوله منفرد

• ایدئالیسم ذهنی در فرم خاص خود، یعنی در فرم پوزیتیویسم، یا عام را به درجه منفرد تنزل می دهد و یا با استفاده از واژه های معینی آن را به تعداد بیشماری از افراد منفرد محدود می سازد.

• مراجعه کنید به پوزیتیویسم

• پوزیتیویسم که فقط برای مشخص، منفرد و به اصطلاح چیزهای واقعا موجود حق حیات قائل می شود، قادر به توضیح چند و چون پیدایش مفاهیم عام و احکام قانونی نیست و نمی تواند به این پرسش پاسخ دهد، که به چه دلیل احکام علمی که براساس مفاهیم، احکام و تئوری های عام تدوین می شوند، در پراتیک روزمره صحت و اعتبار خود را نشان می دهند.

• اگرقوانین عام، مفاهیم عام و غیره فقط جمع بندی های مفهومی راحت طلبانه از معارف منفرد ما راجع به چیزها، پدیده ها و سیستم های منفرد می بودند، آنگاه دیگر استنتاج منطقی ناشناخته با اتکاء بر شناخته امکان پذیر نمی گردید.

• پوزی تیویسم بر پایه های سست بنا شده و در برابر انتقاد تاب مقاومت ندارد.

• اگر عام فقط واژه ای است که برای بیان انبوهی از اوبژکت های فیزیکی و غیره به کار می رود، پس حداقل این واژه باید خصلت عام داشته باشد، چرا که بیشتر از بقیه واژه ها مطرح می گردد و واژه های منفرد مطروحه نیز باید تمثیلی از این واژه به اصطلاح «عام» باشند.

3
اهمیت درک دیالک تیک منفرد و عام

• درک درست نقش منفرد و رابطه دیالک تیکی میان منفرد و عام نه تنها بلحاظ معرفتی ـ نظری وعلمی، بلکه بلحاظ عملی و سیاسی اهمیت شایانی دارد.

• منفرد را باید نه نادیده گرفت و نه معنی و اهمیت آن را مورد انکار قرار داد.

• مراجعه کنید به دگماتیسم

4
رویزیونیسم و دیالک تیک منفرد و عام

• رویزیونیسم تمام توجه خود را فقط و فقط معطوف منفرد می سازد.
• چنین کاری در عمل، سیاست و اقتصاد به پرکتیسیسم (عملگرائی)، بی پرنسیپی و بی لیاقتی در تخمین و درک پیوندهای کلی و خطوط توسعه عام منتهی می شود.

• مراجعه کنید به عام، خاص، پرکتیسیسم

پایان