سوسیالیسم و کمونیسم اوتوپیکی (2)

شب بارتولوموس (عروسی خون در پاریس)
در شب 24 اوت 1572 آدمیرال گاسپار کولینی و دیگر رهبران هوگه نوت ها، همراه با هزاران نفر از همکیشان کاتولیک شان، به فرمان کاترین مدیسی قتل عام شدند.
آنها مهمانان جشن عروسی هاینریش نوارا و مارگاریت فالوا بودند.

توماسو کامپانللا (1568 ـ 1639)
فیلسوف، شاعر، سیاستمدار ایتالیائی
طراح اوتوپی «دولت آفتاب» (1602)
اوتوپی «دولت آفتاب» بر اساس نقطه نظرهائی از منابع زیر طراحی شده است:
سلطنت جهانی اسپانیا
کاتولیسیسم
سوسیالیسم (نفی مالکیت خصوصی)
فلسفه دولت افلاطون (همبود زنان، حاکمیت دانایان، فلاسفه، جمهوری فرهیختگان )

سوسیالیسم و کمونیسم اوتوپیکی
پروفسور دکتر وینفرید شرودر
برگردان شین میم شین

I
توصیفات اوتوپیکی از اوضاع و احوال اجتماعی ایدئال در قرن شانزدهم و هفدهم میلادی

• توصیفات اوتوپیکی از اوضاع و احوال اجتماعی ایدئال یکی از اولین فرم های نمودین کمونیسم اوتوپیکی در قرن شانزدهم و هفدهم بوده اند.
• توصیفات اوتوپیکی از اوضاع و احوال اجتماعی ایدئال در قرن شانزدهم و هفدهم از سوی توماس مور، کامپانللا و وراس دآله اولین «اطلاعیه های نظری» مهم کمونیسم اوتوپیکی را تشکیل می دهند.

1
توماس مور

• توماس مور در اثر معروف خود تحت عنوان «بهترین وضع دولتی و یا جزیره جدید اوتوپی» که در سال 1516 میلادی در لوون منتشر شد، راه حل تضادهای اجتماعی و سیاسی موجود در انگلستان را در استقرار نظام اجتماعی ایدئال می داند.
• تضادهای اجتماعی و سیاسی موجود در انگلستان نتیجه انباشت اولیه سرمایه، زوال فئودالیسم و روی کار آمدن بورژوازی بوده اند.

مشخصات جزیره جدید اوتوپی توماس مور

• مشخصات جزیره جدید اوتوپی توماس مور به شرح زیر اند:

1

• در جزیره جدید اوتوپی توماس مور همه مردم موظف به کارند.

2

• در جزیره جدید اوتوپی توماس مور از فقر، تجمل و مالکیت خصوصی خبری نیست.

3

• در جزیره جدید اوتوپی توماس مور هرکس امکان استفاده از مزایای زندگی و ارضای حوایج معنوی و روحی خود را دارد.

4

• در جزیره جدید اوتوپی توماس مور هر دینی که به اوتوپی صدمه نزند، آزاد است.

5

• در جزیره جدید اوتوپی توماس مور کار در کشاورزی، صنایع دستی، توزیع کالاها و تربیت مردم از سوی دولت سازماندهی می شود.

2
کامپانللا

• توماسو کامپانللا تصویر اوتوپیکی خود را راجع به دولت کمونیستی در کتابش تحت عنوان «دولت آفتاب» (1623 میلادی) مطرح می سازد.
• او نظریات خود را بر اساس تجارب حاصله از مبارزات توده ای مردم در منطقه کالابرین ایتالیای جنوبی برای زندگی بهتر تدوین کرده است.
• توده های مردم این منطقه نه تنها از وضع اقتصادی وخیم در نقطه عطف قرن شانزدهم به هفدهم رنج می بردند، بلکه علاوه بر آن از سلطه اسپانیائی های حاکم در آن منطقه در عذاب بودند.

• کامپانللا که شخصا در قیام سال 1599 میلادی شرکت کرده و به بیست و هفت سال زندان محکوم شده بود، کتابش را در زندان نوشته است.
• بدلیل شرایط تاریخی خاص در ایتالیا، تصورات کامپانللا راجع به نظام کمونیستی، در جزئیات با تصورات توماس مور فرق دارند.

• کامپانللا فقط از کار در کشاورزی و کشتیرانی سخن می گوید و دولت مورد نظر او از سازمان آهنینی برخوردار است و ریاست کشور تجسمی از قوای اساسی نظام آسمانی است.

3
وراس دآله

• وراس دآله مهمترین نماینده کمونیسم اوتوپیکی در قرن هفدهم میلادی در فرانسه بوده و کتابش را تحت عنوان «تاریخ سورامب ها» در سال های (1675 ـ 1679) منتشر کرده است.
• بخش اول این کتاب نخست در لندن به زبان انگلیسی منتشر شده و اثر کامل در سال های (1677 ـ 1679) در پاریس.
• شکی نیست که در این دوره هم «تاریخ سورامب ها» و هم اوتوپی های دیگر در فرانسه واکنشی بودند بر ضد معضلات زیرین بوده اند:

1

• بی سامانی مردم دهات

2

• رکود توسعه صنعتی

3

• عواقب وخیم سیاست جنگی لودویگ چهاردهم

4

• بیرون راندن هوگه نوت ها از کشور بنا بر مصوبات نانت 1685 میلادی.

هوگه نوت عنوانی بود برای پروتستان های فرانسوی که کالوینیست بوده اند.

• تفاوت نظریه وراس دآله راجع به نظام کمونیستی با نظریات قبلی دیگر عبارت از این است که او کمونیسم را بمثابه یک نظام عقلی تلقی می کند که با صفات طبیعی انسانها انطباق دارد.

• او توسعه معینی از همبود خانوادگی اولیه در راستای نظام کمونیستی را منطبق با اصول عقلی می بیند.

• در برنامه او کار در تعاونی های تولیدی کشاورزی و صنعتی از واحدهای 1000 نفره تشکیل می یابد، که اوسمازی نامیده می شوند.
• این نظر ظاهرا تحت تأثیر مانوفاکتورهای در حال رشد پدید آمده است.
• اوسمازی ها سرمشق برای فالانسترهای فوریه بوده اند.

• تصور وراس دآله از تشکیل جامعه کمونیستی و وظایف رئیس دولت در این جامعه تحت تأثیر اصول کولبرتی مربوط به اداره دولت و ساختار فئودالی ـ استبدادی بوده است.

• علیرغم تفاوت های موجود میان تصورات توماس مور، کامپانللا و ویراسه دآلا راجع به دولت کمونیستی، آنها نه تنها به بررسی انتقادی مناسبات اجتماعی مشخص زمان خود پرداخته اند، بلکه ضمنا نتایج حاصل از آن را در اوتوپی های خود پیاده کرده اند.

• مثلا توماس مور در اوتوپی خویش به ارزیابی خاطرات امریگو وسپوکت از سفر دومش به آمریکا می پردازد، که در آن راجع به بومیان جهان نو گزارش داده می شود که «بطور طبیعی زندگی می کنند.»

• کامپانللا گزارشات مربوط به دولت اینکاها در پرو را بررسی کرده، که در سال 1533 میلادی توسط اسپانیائی ها تسخیر و نابود می شود.

• وراس دآله عمدتا مناسبات فرانسه را مطالعه کرده بود.

• این اوتوپیست ها بیشک و تردید به ایده های مترقی بورژوائی زمان خود، هومانیسم و سیستم های راسیونالیستی هوبس، دکارت و غیره واقف بوده اند.

• مراجعه کنید به هومانیسم، راسیونالیسم

• هومانیسم به توجیه تئوریک گرایشات بورژوازی آغازین در تحول جهان بر طبق خواست های خود پرداخته بود و تصورات مذهبی راجع به مسائل زیر را درهم شکسته بود:

1

• محدود بودن توانائی های بشری

2

• تغییرناپذیری جهان مخلوق خدا

3

• دگم معصیت حوا و آدم

4

• منحصر دانشتن رهائی بشر به دنیای دیگر بوسیله خدا.

• در سیستم های راسیونالیستی بزرگ، نظام سیاسی عقلی بر طبق نیازهای بورژوازی در آن زمان از طبیعت انسانی نتیجه گرفته می شود.

• توماس مور، کامپانللا و وراس دآله این ایده های پیشرفتگرا را به نحو خاص خویش مورد تفسیر قرار می دهند و در عرصه ایدئولوژیکی همان کاری را می کنند که انگلس نتیجه گیری پرولتری برابری اجتماعی از برابری سیاسی می نامد.

• توماس مور، کامپانللا و وراس دآله علاوه بر آن، آموزش های اجتماعی آنتیک و قرون وسطی را مورد استفاده قرار می دهند و در نقاط مهم از حد آنها پا فراتر می نهند.

• در افکار آنها مسئله کار و تقسیم عادلانه و مساوی ثروت نقش بزرگی بازی می کند.

• آنها کمونیسم دولت ایدئال افلاطون (مدینه فاضله) را، که بر حفظ برخی از امتیازات و تقسیم مساوی همه نعمات مبتنی بود، به کمونیسمی برای همه مردم مبدل می کنند.

• در اوتوپی های آنان، علاوه بر این، انسان ها بی نیاز از غیر و با اتکای صرف به نیروی خویش قادر به تشکیل نظام کمونیستی شمرده می شوند و نظام کمونیستی نظام عقلی شمرده می شود.

• در آموزش های آنها، انسان دیگر نیازی به ظهور ناجی و تشکیل حکومت هزارساله مسیح ندارد.

• اما وجه مشترک توماس مور، کامپانللا و وراس دآله عبارت از این است که آنها به چگونگی تشکیل نظام کمونیستی نمی پردازند.

• توماس مور فقط اشاره می کند که اوتوپیست ها در آغاز قومی وحشی و بی تمدن بوده اند و تنها به راهنمائی اوتوپوسشاه به تسخیر گسترده کشور پرداخته، نظام کمونیستی را تشکیل داده و نام او را بدان داده اند.

• کامپانللا معتقد است که علت اشاعه فساد گسترده در جهان نافرمانی انسانها از خرد متعالی است و کشورهائی که بوسیله اهالی دولت آفتاب تسخیر می شوند، با سرمشق قرار دادن دولت آفتاب، بطور کمونیستی سازمان خواهند یافت.

• وراس دآله معتقد است که ایرانی ئی بنام زیواریس با متحد کردن دو قوم طبیعی که در همبود خانوادگی می زیستند و غریزتا انسان های خوب، ولی بیسواد بودند، به بنیانگذاری یک دولت کمونیستی می پردازد.

• این اوتوپیست ها عمدتا به توصیف نظام اجتماعی کمونیستی ایدئال خود قناعت می ورزند، که تحت سلطه الیگارشی روشنفکران (حکومت اقلیتی از روشنفکران) و یا سلاطین روشنگری گرا بوده است.

• این طرح های ایدئولوژیکی با توصیفات رمان های اوتوپیکی انطباق داشته اند.
• در رمان های اوتوپیکی، دریانوردی سالخورده از مشاهدات خود در اوتوپی ها حکایت می کند.

• با توجه به این نکته که فلاسفه روشنگری در قرن هجدهم بشریت را در حرکت تاریخی ـ ایدئولوژیکی بالنده از نازل به عالی در نظر می گیرند و قابل پیاده بودن پیشرفت در واقعیت عینی را کشف می کنند، می توان بی تردید اعلام کرد که این اوتوپیست ها همه به ایده های مترقی زمان خود واقف بوده اند.

• اما باید میان اوتوپی های کمونیستی و روبینسون رمان های بورژوائی تفاوت قائل شد.
• زیرا علاوه بر کمونیست های اوتوپیکی، بورژوازی آغازین نیز توصیفات اوتوپیستی از اوضاع ایدئال خود را به عنوان وسیله مبارزه مناسبی به خدمت می گیرد.

• تفاوت میان اوتوپی کمونیستی و روبینسون رمان های بورژوائی آغازین در این است که در اوتوپی سعادت مردم در کلکتیف هماهنگی برآورده می شود، ولی در روبینسون رمان ها فرد ایزوله شده ای به برکت یک «همت اوتوپیکی» به توسعه توانائی های اجتماعی خود نایل می آید. (ورنر کراوس)

ادامه دارد
با سپاس از برزین آذرمهر که در برگردان این مطلب فراستش را از ما دریغ نداشت.