مناسبات تولیدی

گونتر هیدن
برگردان شین میم شین

• مناسبات تولیدی عبارت است از سیستمی از مناسبات اجتماعی که انسان ها ـ بطور اوبژکتیف ـ در روند تولید برقرار می سازند.

• انسان ها به قول انگلس، «تنها از طریق شیوه معینی از همکاری و مبادله متقابل کردوکار خود تولید می کنند.
• انسان ها برای تولید، مناسبات و روابطی را با یکدیگر برقرار می سازند و تنها در این روابط و مناسبات اجتماعی است که تأثیرگذاری بر طبیعت جامه عمل می پوشد، یعنی تولید انجام می یابد.»

• مناسبات تولیدی در هر نظام اجتماعی، کل واحدی را تشکیل می دهند که خصلت و حرکت آن بوسیله بخش های بنیادی و روابط ساختاری ماهوی میان این بخش ها تعیین می شود.

I
اجزای متشکله مناسبات تولیدی
• مناسبات تولیدی شامل عوامل زیرین می شود:
1
• روابط انسان ها در روند تولید و قبل از همه، مناسبات مالکیت.
2
• مناسبات مبتنی بر مبادله کردوکارها.
3
• همکاری.
4
• تقسیم کار.
5
• جایگاه و روابط میان گروه های اجتماعی و طبقات مختلف در تولید.
6
• مناسبات توزیع.
*****

• مناسبات مالکیت در تمامت مناسبات تولیدی، نقش تعیین کننده و اصلی را به عهده دارد.
• مناسبات مالکیت نشان می دهند که وسایل تولید از آن کیست.
• مناسبات مالکیت نحوه و ونوع وحدت مولدین با وسایل تولید را، یعنی نوع مناسبات تولیدی را تعیین می کنند.
• مناسبات مالکیت حاکم تعیین کننده خصلت کلی فرماسیون اجتماعی مربوطه اند.
• هر تغییر بنیادی در مناسبات اجتماعی مستلزم تغییر بنیادی در مناسبات مالکیت بر وسایل تولید است.

• مناسبات تولیدی ـ بمثابه مناسبات بنیادی هر جامعه ـ همزمان، فرم حرکت اجتماعی نیروهای مولده را تشکیل می دهند و در جامعه طبقاتی خصلت طبقاتی دارند.

• (میان مناسبات تولیدی و نیروهای مولده رابطه دیالک تیکی فرم و محتوا برقرار است.
• به عبارت دیگر، دیالک تیک مناسبات تولیدی و نیروهای مولده به معنی بسط و تعمیم دیالک تیک فرم و محتوا ست.
• دیالک تیک فرم و محتوا به خطه ماتریالیسم دیالک تیکی تعلق دارد و دیالک تیک مناسبات تولیدی و نیروهای مولده به خطه ماتریالیسم تاریخی.
• یعنی اولی عامتر و فراگیرتر و کلی تر از دومی است.
• منظور از بسط و تعمیم، یعنی گذار از عام (کل هستی) به خاص (جامعه) است. مترجم)

• مناسبات تولیدی مناسبات اوبژکتیف (عینی) و مادی اند.

• (اوبژکتیف یعنی مستقل از انسان ها و اراده و میل و هوس آنها بودن.
• مادی یعنی وجود واقعی ـ عینی داشتن.
• مادی ضد دیالک تیکی فکری است.
• مادی قلمداد کردن مناسبات تولیدی را ما مدیون لنین هستیم.
• مناسبات تولیدی علیرغم اینکه به دیده نمی گذرند، وجود دارند. مترجم)

• فرم اجتماعی و تاریخی ـ مشخص مناسبات تولیدی بسته به سطح توسعه نیروهای مولده تعیین می شود.
• مناسبات تولیدی نیز ـ بنوبه خود ـ بر نیروهای مولده تأثیر پیش برنده و یا بازدارنده اعمال می کنند.
• (اینجا هم سخن از تأثیر فرم بر محتوا ست، اگرچه نقش تعیین کننده در دیالک تیک فرم و محتوا، از آن محتوا ست.
• نقش تعیین کننده در دیالک تیک مناسبات تولیدی و نیروهای مولده از آن نیروهای مولده است.
• این اما بدان معنی نیست که مناسبات تولیدی ـ بمثابه فرم ـ در نیروهای مولده ـ بمثابه محتوا ـ متقابلا تأثیر نگذارد.
• در هیچ دیالک تیکی قطب منفعل و هیچکاره و بی بو و خاصیت وجود ندارد. مترجم)

• توسعه جامعه بشری دو فرم اصلی از مناسبات تولیدی را به خود دیده است :
• مناسبات مبتنی بر همکاری و کمک متقابل، که بر مالکیت اجتماعی بر وسایل تولید استوارند و
• مناسبات مبتنی بر استثمار و ستم بر مردم از سوی اقلیت بلحاظ اقتصادی و سیاسی حاکم، که بر مالکیت خصوصی بر وسایل تولید استوارند.

• در فاصله میان این دو فرم اصلی، مناسبات گذار از یکی به دیگری نیز وجود داشته اند.
• بر مبنای مناسبات تولیدی حاکم، در توسعه تاریخی جامعه بشری پنج نوع اصلی از مناسبات تولیدی، به شرح زیر وجود داشته است :
• همبود اولیه (جامعه اشتراکی اولیه)
• برده داری
• فئودالیسم
• سرمایه داری
• سوسیالیسم و کمونیسم.

• هر شیوه تولیدی از وحدت دیالک تیکی نیروهای مولده و مناسبات تولیدی تشکیل می یابد.

• مراجعه کنید به شیوه تولید، نیروهای مولده.

پایان