خود آموز خود اندیشی (۱۲۲۱ )

 

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت یازدهم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص  ۸۹ ـ ۹۰)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

  

چرا اهل معنی به دین نگروند

که ابدال در آب و آتش روند

معنی تحت اللفظی:

معنی گرایان

با مشاهده بندگان نیک خدا که بر روی آب و آتش می روند، طبیعی است که متدین شوند.

 

سعدی

در این بیت شعر

دیالک تیک فرم و محتوا

را

به صورت دیالک تیک صورت و معنا بسط و تعمیم می دهد

و

ضمنا

بشریت را به اهل صورت  و اهل معنا طبقه بندی می کند.

 

منظور سعدی از اهل صورت، ظاهربینان و از اهل معنا، ذات بینان.

 

سعدی

در این بیت شعر،

 دلیل گرویدن اهل معنی به دین را مشاهده در آب و آتش رفتن ابدال می داند.

اگر ابدال در آب و آتش نمی رفتند، کسی به دین روی نمی آورد.

چرا اهل معنی باید برای پذیرش دین به خرافه نیاز داشته باشند؟

آتش و آب که چیزهای خیالی و بی خاصیت نیستند.

در آب و آتش رفتن اگر در قصص و افسانه ها بیان می شود، محصول ذهن خلاق و خردستیز انسانی است، نه نتیجه آزمون و آزمایش.

 

هیچ تجربه زنده نمی تواند منکر خواص آب و آتش باشد.

 

سعدی به جای انکار خواص چیزها، پدیده ها و سیستم ها بهتر است، خواننده خود را به کشف و شناخت آنها ترغیب کند.

انسان با شناخت قانونمندی های آب و آتش می تواند به استفاده معقول و ثمربخش از آنها بپردازد:

از آب برای گرفتن نیروی برق، برای آرد کردن غلات خود، برای کشتن آتش، برای آبیاری کشتزارهای خود، برای کندن خندق و جلوگیری از حملات اقوام مهاجم و غیره استفاده کند.

از آتش هم به همین سان.

 

انکار قانونمندی های هستی به معنی کور و کودن کردن خواننده خویش است.

 به معنی خلع سلاح مادی و فکری و فنی او ست.

 

ادامه دارد.