قرآن کریم از دیدی دیگر (۲۶۴)

 

      

ویرایش و تحلیل

 از

فریدون ابراهیمی

﴿۞ لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذًى كَثِيرًا ۚ وَإِن تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَٰلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ﴾
[ آل عمران: ۱۸۶]

قطعاً در اموالتان و جانهایتان، آزمایش می شوید، و از کسانی که پیش از شما به آنها کتاب (آسمانی) داده شده است (= یهود و نصاری) و (نیز) از کسانی که شرک ورزیدند، سخنان آزار دهنده ی بسیاری خواهید شنید، و اگر صبر کنید، و تقوا پیشه سازید، (بدانید که) این از کارهای مهم و سترگ است.

محتوای این آیه کریم را باید نخست تجزیه و سپس تحلیل کرد:

 

۱

خدا

مسلمین را با مال و جان شان مورد آزمایش قرار می دهد.

این بدان معنی است که مال و جان، اسباب آزمایش مسلمین اند.

چرا و به چه دلیل مال و جان؟

برای کشف پاسخ علمی و عقلی و تجربی به این پرسش، 

باید از خطه جزء و خاص (از مال و جان)،

گام به عالم کل و عام نهاد:

خدا

مسلمین را مورد آزمایش اقتصادی (مالکیتی ـ خصوصی) و اگوئیستی (خودپرستی) قرار می دهد.

در این بخش از این آیه،

اساسی ترین حوایج و علایق بشری تقطیر و تبلور یافته اند:

احتیاج و علاقه عمیق به مال و جان.

میان مال و جان هم در تحلیل نهایی، رابطه دیالک تیکی وسیله و هدف برقرار است:

مال 

(نان و آب و مسکن و پوشاک و بهداشت) 

برای زنده ماندن لازم و صرفنظرناپذیرند.

این درک کریم از طبیعت و جامعه (تاریخ)

 در تحلیل نهایی، 

درکی ماتریالیستی تاریخی است که از کشفیات اساسی مارکس و انگلس است.

موجودات از نباتات تا جانوران و بشر

  بدون رفع حوایج حیاتی خود، بدون تهیه نان و مسکن وپوشاک و بهداشت،

نمی توانند زنده بمانند.

اساس و پایه حیات در طبیعت و جامعه (طبیعت دوم)

تهیه و تولید مایحتاج مادی ـ حیاتی است.

جذب و دفع است.

بدون نان، ایمان وجود ندارد.

گرسنه  و تشنه و بی خانه و بی خانمان و بی پوشاک و بهداشت،

فرصت پرداختن به دین و ایمان دارد.

بشر

پس از رفع حوایج مادی ـ حیاتی،

به فکر دین و ایمان می افتد.

سعدی به تجربه شخصی به صحت این نظر کریم رسیده و بدان جامه نظری پوشانده است:

تشنهٔ سوخته در چشمهٔ روشن چو رسید

تو مپندار که از پیلِ دَمان اندیشد

مُلْحِدِ گُرْسِنِه در خانهٔ خالی بر خوان

عقل باور نکند، کز رمضان اندیشد

معنی تحت اللفظی:

رفع حوایج حیاتی (تهیه آب و نان) 

قوی تر و تعیین کننده تر از غریزه حفظ نفس و ایمان است.

 هم کریم و هم سعدی

به صحت تز اساسی مارکس و انگلس (درک ماتریالیستی تاریخ) رسیده اند.

زیر بنای اقتصادی جامعه (تهیه و تولید رفع حوایج حیاتی)

تعیین کننده روبنای ایده ئولوژیکی (دولت، سیاست، قضاوت، مذهب، هنر، استه تیک، اتیک (اخلاق) و غیره) جامعه است.

مقدم بر آنها ست.

کریم

انگشت بر حساس ترین نقطه و نکته می نهد:

خدا مسلمین را با اموال شان و جان شان مورد آزمایش قرار می دهد.

ایمان تابع نان برای حفظ جان است.

ایمان

ساز دوم را می زند.

 

ادامه دارد.