خود آموز خود اندیشی (۹۶۴)

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

مقدمه

بخش دوم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۸۰)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!

 

ندادند صاحبدلان دل به پوست

و گر ابلهی داد، بی مغز کاو ست

معنی تحت اللفظی:

فقط ابلهان بی مغز به پوسته دل می بندند و نه صاحبدلان  

 

سعدی

در این بیت شعر،

دیالک تیک فرم و (۱)

 را

به شکل دیالک تیک پوست و مغز بسط و تعمیم می دهد.

 

سعدی

 در این بیت شعر،

 دیالک تیک فرم و محتوا را به شکل دیالک تیک پوست و مغز بسط و تعمیم می دهد، ولی به غلط مغز را به مثابه صورت نگار به خورد خواننده می دهد و ادعا می کند که صاحبدلان نه شیفته پوسته، بلکه شیفته مغز، یعنی صورت نگار اند.

 

اولا

صاحبدلان شیفته کل هستی مادی و انعکاس آسمانی ـ انتزاعی آنند.

معشوق آسمانی در حقیقت عکس معشوق زمینی در آیینه زلال آسمان (آیینه خیال) است.

معشوق،

چه زمینی و چه سماوی،

 خود از دیالک تیک فرم و محتوا تشکیل می یابد و لذا بیدلان و یا صاحبدلان، شیفته دیالک تیکی از فرم و محتوا هستند، نه فرم و فرم ساز (صورت نگار).

ثانیا

عنوان صورت نگار برای خالق هستی،

عنوان ناقص و نادرستی است.

خالق هستی، هر تعبیر و تفسیری از آن داشته باشیم،

 در عین حال هم خالق صورت است و هم به ناگزیر خالق سیرت (فرم و محتوا باهم).

هیچ تابلوی نقاشی، هیچ اثر هنری و غیر هنری یافت نمی شود که از صورت صرف تشکیل شده باشد.

صورت و مضمون را از هم نمی توان مجزا ساخت.

 

صاحبدلان نیز نمی توانند فقط عاشق محتوا باشند و صورت را نادیده گیرند.

 

محتوا فقط و فقط در قالب «فرم» وجود دارد و فرم در وحدت تضادمند با محتوا.

 

ادعای مبتنی بر صورتگرائی و یا مضمونگرائی صرف، ادعائی توخالی و متافیزیکی است.

 

نه صورت بی مضمون وجود دارد و نه مضمون بی صورت.

 

انتزاعی ترین «مغزی» که صاحبدلان در نظر دارند، بالاخره مهر و نشان مادی صورت را دریافت می کند و اشعار عاشقانه حضرات خردستیز نیز نشاندهنده این حقیقت امرند.

 

تمام غزلیات حافظ جز توصیف مکرر و هنرمندانه صورت (رنگ و رو، بو و مو، قد و قامت، چشم و نرگس چشم، گوش و بناگوش و امثالهم) نیست.

 

آنچه در کلیه غزلیات حضرات مطرح و عمده می شود، نه «محتوا»، نه «مغز»، بلکه «فرم» و «پوست» است و بس.

 

ادامه دارد.