فرهنگ مفاهیم فلسفی (ج) جدال بر سر مفاهیم عام (یونیورسال ها) (۲)

پروفسور  دکتر مانفرد بور

برگردان 

شین میم شین

 

۷

·     پورفیریوس می نویسد:

الف

·    «من در رابطه با مفاهیم نوع و گونه به پرسش های زیر پاسخ نخواهم داد:

 

۱

·    آیا مفاهیم نوع و گونه وجود خارجی دارند و یا فقط در ذهن ما وجود دارند؟

 

۲

·    و اگر وجود خارجی دارند،  آیا جسمانی اند و یا غیر جسمانی اند؟

 

۳

·    آیا آنها جدا از چیزهای محسوس اند و یا در چیزهای محسوس اند و یا از چیزهای محسوس ساخته شده اند؟

۴

·    زیرا چنین کاری امر مهمی است و به بررسی همه جانبه نیاز دارد.»

 

۸

·    پورفیریوس با این فرمولبندی ـ اگر هم به طور مسکوت ـ مفهوم واقعیت ارسطوئی در رابطه با انتقاد از آموزه ایده ای افلاطون را زیر علامت سؤال می گذارد.

 

۹

·    البته با جانبداری ضمنی از ایده افلاطونی.

 

۱۰

·    امری که برای توسعه تمامی اسکولاستیک عواقب مهمی به دنبال داشته است.

 

۱۱

·    زیرا او با عدم برخورد به راه حل ارسطوئی مسئله و با عدم موضعگیری صریح نسبت بدان، همه کسانی را که نظرات او را مرجع می دانستند و به سبب وضع ادبیات در دوران اسکولاستیک آغازین، باید هم مرجع قرار می دادند، از ارسطو کنده و به دامن افلاطون می اندازد.

 

۱۲

·    اسکولاستیک آغازین راه حل پورفیریوس را به مثابه یک راه حل درجه اول با اشتیاق تمام به خدمت گرفت.

 

۱۳

·    بعدها اسکولاستیک واپسین، در تمامی خود، بارها مسئله مفاهیم عام را در وسعت و حدت بی سابقه ای در کانون بحث خود قرار می دهد.

·    آنسان که توسعه اسکولاستیک در مسیری طولانی با تاریخ چالش و جدال بر سر مفاهیم عام در قرون وسطی عجین شده است.

 

۱۴

·    این امر تصادفی نبوده است.

 

۱۵

·    آنچه که در نظر اول، به مثابه مسئله ای معرفتی ـ نظری (مسئله مربوط به تئوری شناخت) راجع به واقعیت (واقعی بودن) عام جلوه می کند، مسائل تئولوژیکی اساسی را مطرح می سازد، که برای کلیسای کاتولیکی ـ بالاعم ـ و برای سیستم متافیزیکی و دگم های کلیسائی ـ بالاخص ـ از اهمیت حیاتی ـ مماتی برخوردار بوده اند.

 

۱۶

·    چون انکار واقعیت عام، نهایتا به انکار واقعیت متعالی، یعنی نزدیکی مورد ادعای کلیسای کاتولیکی به خدا، منجرمی شود، سلسله مراتب کلیسائی زاید و مطرود از آب در می آید و کلیسا ـ به مثابه نهادی ـ به طورکلی، زیرعلامت سؤال قرار می گیرد.

 

۱۷

·    از آنجا که راه حل های ارائه شده در جدال بر سر مفاهیم عام به طور آشکار و نهان، در هر حال به تعالیم تئولوژیکی اساسی مربوط می شوند، یا به طورمستقیم و یا غیرمستقیم، به توجیه فلسفی سیستم متافیزیکی دگم های کلیسای کاتولیکی منجر می شوند و یا به نشان دادن بی پایگی و بیهودگی آن و نهایتا به براندازی، نابودی فلسفی و تخریب آن می انجامند.

 

۱۸

·    پشت سر این جدال ها بر سر مفاهیم عام، در قرون وسطی، مبارزات جهان بینانه مهمی قرار داشته اند.

·     مبارزاتی که از انگیزه های سیاسی و اجتماعی ریشه می گیرند و حاملین آنها به گروهبندی های سیاسی ـ اجتماعی مترقی و یا ارتجاعی جامعه فئودالی تعلق داشته اند.

 

۱۹

·    از این رو، حل مسئله مفاهیم عام از سوی نومینالیسم و رئالیسم ـ به لحاظ عینی ـ به معنی موضعگیری عمیقا جهان بینانه با عواقب اجتماعی ـ سیاسی بود.

 

۲۰

·    نومینالیسم و رئالیسم دو تلاش اصلی درجهت حل مسئله  مفاهیم عام محسوب می شوند.

 

۲۱

·    البته ما جریانات بیشمار دیگر را (که به قول پرانتل، تعدادشان به سیزده بالغ می شود) مورد صرفنظر قرار می دهیم و بلبشوی عمومی جدال بر سر مفاهیم عام را نادیده می گیریم.

 

ادامه دارد.