خود آموز خود اندیشی (۸۹۵)

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شو

مقدمه

بخش اول

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۷۸)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!

 

۱

خوشا وقت شوریدگان غمش

اگر زخم بینند و گر مرهمش

گدایانی از پادشاهی نفور

به امیدش اندر گدائی صبور

 

معنی تحت اللفظی:

مشخصه عاشق جماعت،

شوریده بودن از غم معشوق است.

فرق هم نمی کند که معشوق به آنان زخم بزند

و یا بر زخمشان مرهم بنهد.

آنها

متنفر از سلطنت اند

 و

 به امید رسیدن به سلطنت به ذلت گدایی تن درداده اند.

 

سعدی

 اما در این دو بیت شعر،

 قصد ارائه سرمشق و شیوه زندگی برای خواننده خود دارد:

خواننده اشعار سعدی و حافظ و یا شنونده آنها پای منابر گونه گون،

شیوه زندگی خود را از این انسانواره های ظاهرا غول آسا، ولی واقعا توخالی

فرامی گیرد

 و

 آنها را سرمشق خود قرار می دهد.

 

این نیت و هدف اصلی سعدی و حافظ است:

مسخ انسان،

تهی کردن انسان از ماهیت مولد خویش،

تبدیل انسان به انسانواره ای توخالی، گدا صفت، راضی و قانع، بی توقع، نوکر صفت، سرسپرده، مطیع، بی اعتناء به خرد، رند و لاابالی، قلندر و عیار، لافزن و لومپن، با ظاهری بی نیاز از همه چیز و همه کس.

 

بذل جاه و مال و ترک نام و ننگ

در طریق عشق، اول منزل است.

معنی تحت اللفظی:

بذل مقام و مال و بی اعتنایی به ننگ و نام

اولین مرحله در راه عشق را تشکیل می دهند.

 

 سعدی

در این بیت غزل،

همزمان چندین دیالک تیک عینی تخریب ناپذیر را لفاظانه تار و مار می سازد:

 

۱

دیالک تیک مال و جاه

و

 یا دیالک تیک زر و زور

را

که یکی از فرم های بسط و تعمیم دیالک تیک مادی و فکری است.

۲

دیالک تیک ننگ و نام

را،

که یکی از اهرم های مهم سعدی برای تشویق توانگران به احسان است.

 

ادامه دارد.