خود آموز خود اندیشی (۸۵۱)

شین میم شین

باب دوم

در احسان

حکایت بیست . یکم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۷۶)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!

 

۱

بر انداز بیخی، که خار آورد

درختی بپرور، که بار آورد

معنی تحت اللفظی:

ریشه ای را که خار آورد، بکن و درختی بکار که میوه آورد.

 

سعدی

 در این بیت شعر،

دیالک تیک خیر و شر

را

به شکل دیالک تیک بار و خار بسط و تعمیم می دهد و ریشه کنی اشرار (خارآوران) و پرورش اخیار (بارآوران) را با صراحت تمام توصیه می کند.

 

بدین طریق

 پرورش و امحای هرکس و هرچیز در دیالک تیک سود و زیان شخصی تعیین می شود.

 

این را ما پراگماتیسم عریان و بی غل و غش می نامیم، که معنائی جز خصومت آشتی ناپذیر با هومانیسم ندارد.

 

با تعیین مخاطب سعدی می توان منظور او را بهتر فهمید.

او و بعدها حافظ، جانشین بلافصل او از «بنده پروری»، «رعیت پروری» و غیره سخن می گویند.

 

منظور سعدی از کشت «درخت بارآور»، استخدام خدمه و نوکر و غلام سرسپرده و مطیع و وفادار و فدائی است، که منافع ارباب را به منافع خود برتر شمارد، به خاطر ارباب از روی جنازه خود و اقوام و همنوعانش بگذرد.

 

سعدی برای تبلیغ این شیوه زندگی

دیالک تیک عشق

را

مورد سوء استفاده بی شرمانه قرار می دهد و مد می کند.

 

ادامه دارد.