خود آموز خود اندیشی (۸۵۷)

شین میم شین

باب دوم

در احسان

حکایت بیست . یکم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۷۶)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!

 

۱

جهانسوز را کشته، بهتر چراغ

یکی به در آتش، که خلقی به داغ

معنی تحت اللفظی:

چراغ جهانسوز را باید خاموش ساخت.

در آتش افکندن یک نفر× بهتر از داغدار گشتن خلقی است.

۲

هر آن کس که بر دزد رحمت کند

به بازوی خود کاروان می زند

معنی تحت اللفظی:

بخشش بر دزد، مثل شرکت عملی و شخصی در رهزنی است.

 

سعدی

در این بیت شعر،

 برای تصریح مفهوم «جهانسوز» در بیت قبلی این شعر، دیالک تیک خیر و شر را به شکل دیالک تیک کاروان و دزد بسط و تعمیم می دهد و ترحم بر شر (دزد) را ستم بر کاروانیان می داند.

 

سعدی

 بار دیگر

 دیالک تیک علت و معلول

 را

از نظر دور می دارد.

علل عینی و ذهنی دزدی برای سعدی مهم نیست.

 

دزدی

در فلسفه سعدی،

نه یک پدیده اجتماعی، بلکه خصلت و خوئی طبیعی، بنیادی، جبلی و مادرزادی است و راه حلی جز شمشیر ندارد.

 

ادامه دارد.