خود آموز خود اندیشی (۸۰۴)

  

شین میم شین

باب دوم

در احسان

حکایت نوزدهم

بخش چهارم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۷۳)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!

 

۱

غم جمله خور در هوای یکی

مراعات صد کن، برای یکی

معنی تحت اللفظی:

برای رسیدن به یک نفر، به غمخواری از صد نفر بپرداز و صد نفر را مراعات کن تا بتوانی یکی را مراعات کنی.

 

سعدی

 در این بیت شعر،

از انسانتصویر و جهانتصویر خود پرده برمی دارد.

 

جهان سعدی،

جهانی در هم بر هم و مغشوش و تیره و تار است.

 

در جهان سعدی

هیچ چیز آن نیست که به نظر می آید.

 

جهان سعدی،

 جهان سایه ها و اشباح  است.

 

برای یافتن لعلی باید هرچه سنگ و شن گیرت آمد به خانه ببری، به امید واهی که تصادفا لعلی بیابی.

 

نه لعل مشخص و معلوم و قابل شناسائی است و نه انسان به ابزار شناخت دسترسی دارد.

 

انسان سعدی

فاقد غربال و الک و بیل و وسایل دیگر است.

 

انسان سعدی،

انسانی بی چراغ است.

به کاریکاتورهای کافکا شباهت دارد، تا به انسانهای واقعی.

 

انسان سعدی

 فاقد شعور و جهان بینی علمی است و بسان دیوانه ای تهی مغز سرگردان برهوت زندگی است،

بی هدفی،

بی مقصد و مقصودی.

 

او باید در نهایت بی شعوری غم صدها نفر را بخورد، تا شاید یکی پیدا شود.

بی آنکه تصور روشنی از این «یکی» در ذهن مغشوش خود داشته باشد.

 

انسان زمانی می تواند چیزی را پیدا کند و یا دنبالش بگردد، که حداقل تصوری از آن در دست داشته باشد و گرنه چگونه می توان به دنبال موهومی نا شناخته گشت؟

 

منظور سعدی از این یاوه ها چیست؟

انسان که نمی تواند دستاوردهای علمی و تجربی خود را دور بریزد.

جمع کردن همه سنگهای جهان برای یافتن لعلی در آن میان، نه عملی و نه معقول است.

انسان برای شناخت هر چیزی به دیالک تیک سوبژکت ـ اوبژکت نیاز دارد.

به عنوان مثال برای یافتن لعل در انبوهه شن ها می توان مشخصات لعل را در نظر گرفت و وسایل آزمایشی و دستاوردهای نظری موجود را مورد استفاده قرار داد.

 

برای یافتن زر در تل غول آسائی از سنگ و خاک انسان که نمی تواند تمام تل را به خانه برد.

با جابجا کردن کورکورانه چیزها که نمی توان چیز مطلوب را یافت.

برای یافتن زر باید مشخصات و خواص زر را در نظر گرفت.

اگر زر رنگ دیگری، چگالی دیگری، واکنش دیگری با ماده شیمیائی دیگر داشته باشد،

 آنگاه می توان با استفاده از این قانونمندی ها زر را از سنگ و خاک جدا کرد.

 

ادامه دارد.