فرهنگ مفاهیم فلسفی (پ) پیتیسم (۱)

 

 

پروفسور دکتر گرهارد بارچ

برگردان

شین میم شین

  

۱

·      پیتیسم یک واژه لاتینی است.

 

۲

·      پیتیسم جریانی رفرمیستی (اصلاح طلب) در کلیسا بوده که از پروتستانتیسم ریشه می گیرد و به مثابه بخشی از مظاهر جنبش مذهبی محسوب می شود که در قرن هفدهم و هجدهم میلادی علیه دنیوی کردن مذهب و کلیسا بوده است:

·      کوک ها، کویتیست ها، متدیست ها و یانزنیست ها.

 

۳

·      از این رو ست که پیتیسم جریانی ماورای ملی و ماورای عقیدتی است.

 

۴

·      اگر چه با گذشت زمان طرفداران پیتیسم به کلیه طبقات و اقشار اجتماعی، از دهقانان فقیر تا اشراف مرفه، تعلق داشته اند، اما پیتیسم به لحاظ اجتماعی در آغاز به مثابه اعتراض اقشار بورژوائی بر شرایط فئودالی بوده که سد راه تولید و تجارت بوده اند.

 

۵

·      این امر را می توان از زادگاه پیتیسم، یعنی از کلیسای کالوینیستی هلند، دریافت.

 

۶

·      پیتیسم به لحاظ تاریخی ـ کلیسائی کوششی بود تا با ارائه درک جدیدی از انجیل و با رد دگماتیسم بر رفرماسیون غلبه کند.

 

۷

·      پیتیسم در آلمان که به لحاظ اقتصادی، سیاسی و علمی عقب مانده بود، دوران اوج خود را از پایان قرن هفدهم تا اواسط قرن هجدهم داشته است.

 

۸

·      به قول مارکس و انگلس، پیتیسم فرزند خلف توسعه خرده بورژوائی ئی بوده است که آلمان از زمان رفرماسیون در پیش گرفته بود و سد راه پیدایش و رشد طبقه انقلابی اکتیوی (فعالی) بوده است.

 

۹

·      «خصلت تئولوژیکی ـ تئوریکی (فقهی ـ نظری) خودویژه انقلاب آلمان در قرن شانزدهم» در پیوند با ناتوانی بورژوازی آلمان از عمل انقلابی، منجر به «علاقه مندی به چیزهائی می شود که با این جهان بیگانه اند.»

·       منجربه علاقه مندی به «فرار از واقعیت و پناه بردن به مذاهب ایدئال می شود.»

·      (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۱۸، ص ۵۹۰)

 

۱۰

·      پیتیسم در آلمان، از سوئی واکنشی بود بر وضعیت فاجعه بار پس از جنگ های سی ساله و از سوی دیگر واکنشی بود بر انجماد فکری و آیه سازی پروتستانتیسم.

 

۱۱

·      این اعتراض و پرخاش اما فرم عمل اجتماعی ـ سیاسی فعال به خود نمی گیرد، بلکه به عقب نشینی از جهان (جهان گریزی) و فرو رفتن در خویشتن خویش می انجامد.

 

۱۲

·      فعالیت اجتماعی و مذهبی به ندرت می تواند از چارچوب تعلق به یک انجمن پیتیستی فراتر رود.

 

۱۳

·      همزمان با آن، در مقابل لوتریسم ارتدوکسی، فرمی از فردگرائی به رنگ مذهبی وارد عرصه می شود که بر شخصیت تأکید می ورزد.

 

۱۴

·      این تأکید بر شخصیت از رنسانس در حال پیدایش و از توسعه بورژوائی خبر می دهد.

 

۱۵

·      پیتیسم در آلمان در دهه های آخر قرن هفدهم به مثابه جنبش اپوزیسیونی علیه کلیسای رسمی وارد عمل می شود.

 

ادامه دارد.