خرد ـ انسان ـ تاریخ (۱۴۰)

·

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

فصل هفتم

اعلام فلسفی استقلال انسان

توسط ایمانوئل کانت

فصل هفتم

بخش اول

قسمت ۸

 

۷۵

·     به خدمت گرفتن مفهوم هدفگرائیت طبیعی اما ربطی به استفاده از تله ئولوژی (مکتب مبتنی بر هدفمندی) از نوع مکتب ولف ندارد که به قول کانت، «تختخواب عقل تنبل و تن پرور» است.

۷۶

·     هدفگرائیت طبیعی در قاموس کانت، اصل «قضاوت» است و نه، اصل استخراج و یا توضیح.

۷۷

·     هدفگرائیت طبیعی، مثل ایده ها، تنظیمگر است و نه تشکیلگر.  

۷۸

·     هدفگرائیت طبیعی، «خصلت موقتی» دارد.

۷۹

·     موقتی به این دلیل، که در علم به واسطه آن، آخرین سخن گفته نمی شود و مهمتر از آن، مجاز به گفته شدن هم نیست.

۸۰

·     کانت ضمنا امکان توضیح ارگانیسم بدون استفاده از مفهوم هدفگرائیت طبیعی را نیز انکار نمی کند.

·     آره.

·     کانت از پژوهش علمی، تسلیم در مقابل دشواری های توضیح فرم های ارگانیکی طبیعی را طلب نمی کند.

۸۱

·     کانت برای روشن کردن موضع خود در این زمینه، نقطه ای را به نام آموزه توسعه نشانه گزاری می کند که  از آن نقطه، امید توضیح علمی ارگانیسم می رود.

·     مراجعه کنید به توسعه

۸۲

·     کانت در این رابطه در اثر خود تحت عنوان «قوه قضاوت»، می نویسد:

·     «معروف است که با جراحی تفضیلی باید خلقت بزرگ طبیعت ارگانیکی را حلاجی کرد تا روشن شود که آیا در آن چیزی شبیه سیستم بنا بر اصل ایجاد وجود دارد و یا نه.

·     بدون اینکه لازم باشد که ما در اصل قضاوت صرف، که برای درک ایجاد آن، توضیحی وجود ندارد، درجا بزنیم و عاجزانه از طبیعت شناسی در این میدان صرفنظر کنیم.»

·     (کانت، «آثار»، جلد ۸، ص ۵۳۷)

۸۳

·     او در جای دیگر می نویسد:

·     «آنالوژی فرم ها مبنی بر اینکه آنها ظاهرا علیرغم وجود فرق فی مابین از هر نوع، حاوی تصویر (مدل) اولیه مشترکند، که بر مبنای آن تصویر، ایجاد شده اند، حدس و گمان وجود خویشاوندی واقعی میان آن فرم ها را در زمینه داشتن مادر اولیه مشترک تقویت می کند.

·     مادر اولیه ای که به واسطه آن، قرابت مرحله ای این جانور به آن دیگری مشروط می شود.

·     قرابتی که در آن اصل هدف (هدفگرایی طبیعی. مترجم)، به ظاهر حفظ می شود.

·     یعنی از انسان تا موجودات تک سلولی (پولیب.)

·     از موجودات تک سلولی تا خزه ها و جلبک ها

·     و سرانجام تا نازل ترین و نامرئی ترین مراحل ماده.

·     حتی تا ماده خام.

·     ماده خامی که ظاهرا از آن و از قوای آن، بنا بر قوانین مکانیکی، یعنی بنا بر کل فن طبیعت که برای ما در موجود ارگانیکی غیرقابل درک است و ما برای توضیحش به اصل دیگری نیازمندیم، نشئت گرفته است.»

·     (کانت، «آثار»، جلد ۵، ص ۵۳۸)

ادامه دارد.